Félix Iranzo Expósito, Requena (Valentzia) 1912-03-08 / Altza, 1991-03-07
Argazkilaria. Gipuzkoako Erretiratuen eta Pentsiodunen Elkarteko Ohorezko Presidentea.
Haren omenez, Santa Barbara auzuneko kale batek haren izena darama: Félix Iranzo pasealekua.
“Félix Iranzo, erretiratu bat ekintzan“, Estibaus (2019-01-17)
Joan den apirilaren 21ean La Asunción bisitatzeko parada eduki genuen. Komentuko lekaimeen eskutik, Ikastetxearen barrualdea ezagutu genuen: bisitariak artatzeko aretoa, irakasleen gela, areto nagusia, liburutegia… eta eliza argitsua, gaur egun Santa Kruz parrokia dena. Honez gero, eraikinak 130 urte baditu. Oso ongi kontserbatua dago eta, denbora pasa den arren, hasieran bete zuen funtzioa betetzen jarraitzen du gaur egun. Bere historia eta ezaugarriengatik, eraikin hau Altzako eraikinen artean berezienetako bat da.
Hemen klik eginez Ikastetxearen hainbat ohar histokikoak deskarga daitezke Pdf formatuan; eta, hemen, Altzako Tokiko Bilduman gordetako dokumentuak eta irudiak kontsulta daitezke.
Ulia-Mendiolapean finkaturik dagoen auzoan zehar ibilaldia egitea erakargarria delakoan gaude. Horri gehitu behar zaio Pasaiako portuarekin muga egiten duen auzoa dela, Altzako herrian bere sustraiak dituen eremua dela, eta iraganean baserri eremu adierazgarria izan zela. Gainera, Kontadores Gazte Zentroak eta Altzako Historia Mintegiak 2017ko maiatzaren 20rako antolatu duten ibilaldian, auzoan bizitako jendearekin berriketan aritzeko aukera eta euren oroitzapenak entzuteko tartea izango dugula ere aipatu nahi dugu; ibilaldian zehazturik ageri diren geldiuneetan horiek esanahiez beteko dituzten pertsonekin hitz egiteko tartea izango dugu. Beraz, atzera bota ezin duzun gonbidapen baten aurrean zaude.
Auzoa ezagutzeko bide ugari proposa litezke, baina, abiapuntua jarri dugu ondare industriala geratzen den eremuan, garai bateko Contadores enpresako instalazio osagarriak zeuden eta gaur egun 1. Kontadores Gazte Zentroaren eremu den horretan. Iragana, oraina eta etorkizuna batzen dira mantendu den leku honetan, eta jarduera kultural zein artistikoak gazteei eskainiz bizitza berri bat eman zaio instalazioari. Bertatik 2. Pasaiako Portuaren inguruetaraino jarraituko dugu, Herrera aldera, portuaren iraganari lotura egiten dion eremura eta iragan horren eraispena eta eraldaketa erakusten dituena. Gogora dezagun portua izan dela inguru honetako motor ekonomiko nagusia.
Auzoan sartuko gara aldapan gora 3. Gomistegi baserria dagoen tokiraino. Izen honek egungo etxe multzoari izena ematen dio, eta Donostia eta Pasaiaren arteko mugan kokatuta dago. Baserri honek ehun urtetik gorako zuhaitz berezia balitz bezala iraun du, eta auzoaren eraldaketaren lekuko izan da. Baserriaren aurreko jabea, Paco Muñoak, garai hartako bizipenak eta memoria berpizten dituzten oroitzapen eta argazkiak utzi dizkigu. Trintxerperekin muga egiten duten eremuetatik gerturatuko gara Azkuene kalera jaisten den igogailura, eta bertan 4. Mogambo aretoa nabarmentzen da. Erreferentziazko lokala izan da musika zaleentzat, eta, bereziki, hardcore, heavy, punk eta rockaren jarraitzaileentzat. Hasieran, bingo bat izan zen, gero kasinoa, handik tarte batera zuzeneko ikuskizun erotikoak eskaintzen zituen festa aretoa. Jarraian, Ulia-Mendiolapera igotzen den bidexka batera joango gara 5. Ur deposituekin topo egiteko. Uliarekin muga egiten duen ingurune hau natura aldetik aberatsa ez ezik, ondasun adierazgarria du, uraren erabilerari dagokionez, lurpean gordeta dauden ur eramateko hodietan. Garai batean ur hodi horiek hornitzen zuten Donostia eta Pasaiako Portua ur edangarriaz. Deposituetara gerturatzean entzun dezakegu Mendiolako iturrietatik datorren ura: lurpean dauden ur hodiek mendia zeharkatzen dute depositu horietaraino, eta gaur egun Pasaiako Portua urez hornitzen dute.
Berriro ekingo diogu ibilaldiari Juan Carlos Guerra kalean barrena eta igaroko gara 6. “Ikastetxe Horia” bezala ezaguna den eraikinaren ondotik. Egun, eraikin horretan daude Bidebietako Institutua eta Auzoenea eremu autogestionatua.
Merezi du geraldia egitea 7. 12. blokearen oinetan. “12 apostuluetatik” azkena, 1967an, frankismo garaian, eraikia eta “La Paz poligonoa” bezala ezaguna den eraikin multzoaren parte den dorrea da. Jarraipena emango diogu ibilaldiari 8. Guardaplata izenez ezaguna den bideraino. Guardaplata Bidebietako garai bateko baserria zen, izatez Pordeplat zuen izena, Erdi Aroan sustraituriko izena hain zuzen ere. Aurrez aurre jarrita, ikus dezakegu Donostiako tranbia konpainiaren langileen bizileku multzoa, 9. “autobus gidarien etxebizitzak” bezala ezaguna dena. Etxebizitza horiek, ondoan kokaturik dauden beste etxebizitza batzuekin batera, —Marina etxebizitzekin esate baterako—, auzoko dorreetatik aparteko multzoa osatzen dute. Julio Urkijo kalearen amaiera arte egiten badugu, 9. blokea dagoen tokira arte iritsiko gara. Bertan kokatzen zen auzoko 10. antzinako parrokia eta, egun, Peña Taurina elkartea dago. Blokearen atzealdetik sartuko gara 11. “Tiro Nazionala” zegoen lur eremura. Eremu horretan zibilek zein militarrek tiro praktikak egiten zituzten XX. Mendearen hasieratik. Serapio Mugica kalea hartuta 5. blokea dagoen lekura iritsiko gara, eta bertan parez pare izango dugu 12. tunelera doan bidexka. Tunelak Errotazar iturria eta Moneda erreka lotzen zituen, eta ura Uliako deposituetaraino bideratzeko balio zuen. Depositu horiek Donostiako hiria ur edangarriz hornitu zuten XIX mendean zehar.
Ibilaldian atzera eginez, 13. 4. blokera joko dugu. Bloke horretan, hain zuzen, inauguratu zuen Francok ofizialki auzoko eraikin multzoa 1967an. Gurutzatu eta inguratu egingo dugu parean dugun dorrea, eta bertan dago 14. Bidebietako Elkartea. Elkartearen sarreran airetik ateratako argazki bilduma dago auzoaren bilakaeraren erakusgarri. Handik, bide batek 16. Moneda baserria dagoen lekuraino eramango gaitu, eta 2003an inauguratu zen 15. Bidebietako parkea inguratuko dugu. XVI. Mendeko arkitektura tradizionalaren erakusle den baserrian geldiunea egin ondoren, eraikinaren parean ikusiko ditugu 17. “banketxeko langileen bizilekuak” bezala ezagunak diren eraikinak, Peña Gantxegi arkitekto gipuzkoarrak diseinatuak. Baserriaren ondoan, 80. hamarkadan sortutako 18. merkataritza zentro bat dago, Bidebietako parkea mugatzen duena. Handik, auzoko 19.Erretiratuen Etxera joko dugu. Nagusientzako jarduerak egiteko lekua izateaz gain, hainbat belaunaldien arteko topaleku den taberna bat du barruan.
“Labirintoa” bezala ezaguna den bidetik igoko gara errepide nagusira, hain justu Gloria Fuertes eta Obaba pasealekuak elkartzen diren lekura. 20. Contadores etxebizitzaren parean geratuko gara, ur kontagailuen fabrika bota ondoren, 2000 urtean, eraiki zen etxebizitzaren aurrean. Handik, 21. La Asunción ikastetxea ikusiko dugu, 1882an sortua. Horrenbestez, eraikin horrek Mirakruz gainaren 135 urteko oroitzapena ekartzen digu gogora. Beheraka joko dugu 22. Gaiztarro aldera, eta erreparatuko diegu garai batean Bidebieta jauregiaren lursaila inguratzen zuten harresi arrastoei. Lursail horien barnean Normandiar estiloko jauregitxo bat zegoen lorategi handiz inguratuta. 1963tik eremu hori gaur egun ezagutzen dugun bezala urbanizatzeari ekin zioten, baina, oraindik ere bada eraikin bitxi bat iragan ospetsuari keinu egiten diona: jauregiaren estiloa gordetzen duen 23. guarda etxearen eraikin berreraikia hain zuzen. Zuhaitz estalki paregabea duen urbanizazioan zehar ibiliko gara eta ibilaldiaren azken puntura, Kontadores Gazte Zentrora, iritsi baino arinago, mendeetan zehar Pasaiako Badiaren sarbidea izan den puntura joango gara. Puntu honetan zegoen kokaturik 24. antzinako ontziralekua Herrera izena zuena.
Jatorrian Mogambo bingo, kasino eta saio erotikoak eskaintzen zituen dantzalekua izan zen, baina 1992. urtetik aurrera, Buenavista Prolleckziom’s taldeak arduratu zenetik, gaur egun ezagutzen dugun kontzertu aretoa bilakatu zen. Honela aurkezten dute haien burua webgunean:
NEGOZIORIK HEMEN EZ
Zuzeneko musikan zentratua dagoen gune autogestionatu bat gera, tokiko, estatuko, zein atzerriko taldeak gurean hartzen ditugu, bai hasten ari diren haiek eta hontan izen bat jada duten haiek ere.
Aurrera jarraitzeko asmoa degu bakarrik, gu baina lehen, hemen egon ziren haien lana jarraitzeko asmo bakarrarekin, honengatik jende gehiegik borrokatu, bere denbora eta logurea “galdu” zuelako, desagertzea ez baimendu, zure artea espresatzeko derrigorrez eros/salmentan ez sartzeko aukera bat, guztioi ematea.
20 urte baina gehiago, “Zuk Zeuk Egizu” (D.I.Y.) filosofian oinarritutako autogestioan, 20 urte merkatalgoaren aurka borrokatzen eta jendeari buruan nahi ta nahiez sartu nahi dioten horri alternatiba bat ematen, askatasunez zure burua espresatzeko gune bat, inork, zer jo, entzun edo pentsatu behar dezun ez dizuen esango gune bat.
Autogestioa konpromezua da, eta batzutan, kompromezuak sakrifizio txiki bat dakar. Guretzako, “sakrifizio” hau, gure denbora librea zurea alternatibaz betetzen erabiltzea da, gure “sakrifizioa” sinisten degun horrekin aurrera egitean degun gogobetetasuna da, denbora pasa ala,zailagoa aurkitzen den hori, gure alternatiba asko mahai gainean diru gehien jartzen duen horren eskutan erori bait direlako…
Kokapena: 43.324286, -1.937791
Erreferentziak: webgunea
Street View, 2016
Kokapena: 43.322635, -1.946117
Elkartearen aurreneko aktan jasoa dagoen arabera, garai hartan “Junta General de Socios Club del Jubilado de la Asociación de Propietarios y Vecinos de ‘La Paz’ Bidebieta” deitzen zen elkartea 1976ko otsailaren 15ean bildu zen aurreneko aldiz Aurrezki Kutxa Probintzilaren lokaletan zegoen bilera aretoan. Bileran hauek hartu zuten parte:
Zuzendaritza:
Zuzendaritza Batzordeko kideak:
Socios Club Jubilados:
Bidebieta La Paz auzoa eraiki zenean 12 dorrez osaturik zegoen, “Hamabi apostuak” izenarekin ere ezaguna. Kiroldegiaren aurrean dagoen aparkalekuan garai hartako auzoko koadrilek eskubaloian jokatzen zuten eta poliki-poliki eskubaloi klubaren bilerak egiteko elkartea sortu zuten. 1973. urtean izan zen, auzokide-sortzaileen lanari eta interesik gabeko laguntzari esker. Ofizialki 1979. urtean sortu zen eta aurreneko estatutuak sinatu zituen lehendakaria Ramon Basurto jauna izan zen. Lehendakaria, gainontzeko sortzaileak bezala, dagoeneko zenduak dira.
Elkarteak eskubaloi arloan auzoko gazte talde handi bat bildu zuen eta urte askotan erreferentzia bat izan zen Donostian, Gipuzkoan eta Euskadin kategoria guztietan. Emakumezkoen taldeak bestetik, gaur egungo Bera Bera taldea, estatu eta Europa mailetan aitorpen zabala lortu du, baina amateur mailatik erdi-profesionaletara pasa zenean elkarteak ezin izan zuen mantendu eta aurrera jarraitu ahal izateko Bera Bera taldeak bereganatu zuen.
Beste arloetan ere aipamen nabarmena merezi dute aurreko urteetan antolatutako jarduera gastronomikoetan eta elkarteen arteko mus txapelketetan parte hartu izana.
Gaur egun SCRD Bidebieta Elkartea, bazkideentzako jarduerak antolatzeaz gain, auzoari begira antolatutako ekitaldien antolaketan zentratuta dago, hala nola Bidebietako danborrada, horrela ofizialki izendatua eta La Paz zezen-lagunartearekin batera parte hartzen du.
José Luis
Iraganeko Altza sakabanatutako etxez eta baserriz jositako lurralde bat bezala irudika dezakegu, Altzagainako muinoan XIV. mendean eraikitako San Martzial elizaren inguruan kontzejuan antolaturik. Alabaina, etxe eta baserri guztiak ez ziren maila berekoak. Batzuk, gehienak, xumeak ziren, eta bertan bizi ziren bizilagunak erabakiguneetatik baztertuak zeuden. Beste etxe batzuk, ordea, itzal handikoak ziren. Azken hauek oinetxeak dira, abizena ematen duten etxeak dira eta herriko bizitza politikoan zein erlijiosoan eragin handia zeukaten. Lope de Isastik XVII. mendean idatzi zuenaren arabera 20 oinetxe ziren Altza eremuan: Arzak, Berra, Casares, Aduriz, Garro, Miravalles, Garbera, Sius, Merkader, Txipres, Larratxao, Tomasene, Zapiain, Algarbe, Parada, Arnaobidao, Zarategi, Lizardi, Gomistegi, Protuetxea. Mende horretan Altzan 170 bat baserri izango ziren, gutxi gorabehera. Oinetxeen zerrenda horri Casanao eta Larrerdi gehitu beharko genizkioke.
Eduki hau ez dago euskaraz
Altzako medikua.
Zubietan (Usurbil) jaioa, 1866-03-13, eta 1934an hil zen (Argia, 1934-03-04 — 674. zbka)
(Udalbatzaren akta 1936-01-05: “Y en lo referente al homenaje que se pretende a la memoria del difunto médico titular de la localidad, don Leandro Aizpurua, el alcalde indica que la Comisión correspondiente señale fecha y los actos a realizar.”)
Aita: Jose Maria, Aizpurua, Casares. Ama: Maria Susana, Casares, Larrumbide
1934. urteko errolda:
Barbotegin (Barberotegi, medikuaren etxea) bizi zen.
Erreferentziak:
“Leandro Aizpurua mediku altzatarraren liburu bilduma” In: estibaus.info (2001/04/…)
“Leandro Aizpurua medikuari egindako omenaldia” In: estibaus.info (2007/09/21)
ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 61,80,81, 136, 161) 38, 57, 58, 117, 130 orr.