Kategoriaren artxiboa: Toponimia

Etxetxiki

Kokapena: Buenvista (4G, desagertua)
Dokumentazioa: 1761. urteko planoan marraztuta dago, baina izenik gabe. Antxo, Arraskene eta Etxetxiki etxeak marraztuak daude, baina bakarrik “Ancho” jartzen du; 1805 Arrascuenechiqui; 1873 Echechiqui (azkena, bota zuten portua egiteko).

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr. Oharra: Artikuluan etxe honek ez zeukan fitxa eta zuzenketa egin behar da.

sortze data: 2020-07-29 / eguneratze data: 2020-11-07

Uba-Goia baserria

UBA-GOYA (7A, desagertua)

Dokumentazioa: 1719 Bagoia; 1764 Huegui de arriba; 1782 Hubegui de arriba 1861; 1862; 1863; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2016-06-09

Uba-Bea baserria

UBA-BEA (7A, desagertua)

Dokumentazioa: 1764 Hubaco Echeuerria; 1782 Huba Echeberria; 1861; 1862; 1863 Uba-béa; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2016-06-09

Txanparrene

Ezkerrean, Txanparrene baserria (Arg.: Real Defensako markesa)

Txaparrene etxea, 1910 aldera

 

Kokapena

 

43.320488, -1.954305

 

Dokumentazioa

 

  • Etxearen lehen aipamena: 1535 Liçardichipi;
  • Izenaren aldaerak: 1764 Lizardi chipi; 1782 Lizardichipi; 1863, 1862, 1894 Champarrene; XX Txaparrene

 

Oharrak: 1764. urteko dokumentuan Lizardi etxea ‘Partido de Sarategui’-n dago eta Lizardi-chipi ‘Partido de la Calzada’-n; azken honek aurrerago Champarrene izena hartuko du. Baserriaren hegoaldean, tranbiaren ondoan, baserria eraitsi eta Txaparrene etxea eraikiko da.

 

“Mapa del Palo” (1860 aldera)

 

Deskribapena

 

Etxe honen antzinako izena Lizardichipi da eta XIX. mende erdialdetik aurrera Champarrene izenarekin izendatzen da.

 

Intxaurrondo auzoan bi Lizardi egon dira. Zaharrena goi aldean zegoen (Lizardi de arriba, 1764. urteko etxeen zerrendan, “partido de Sarategui”-n, eta Lizarichipi “partido de la Calzada” barrutian, galtzada nagusiaren ondoan, alegia.

 

XX. mendean zehar bizilagunen etxea izan. Bere ondoan egin zen Altza Donostiari anexionatzeko ekitaldi ofiziala.

 

Erreferentziak

 

 

 

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2022-11-24

Txabaloene baserria

TXABALOENE (4B, desagertua)

Dokumentazioa: 1719 Chavalorena; 1764 Chavolene o Saizar; 1782 Chabaloenea; 1863 Chabaloene; 1862 Chabola o Chabolonea.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2016-06-09

Torroa de abaxo baserria

Dokumentazioa: 1764 Torroa de abaxo.

Oharrak: TORRUAZAR eta TORROA DE ARRIBA (TORRUA) etxeekin batera aipatzen da eta seguruenik TORRUAZAR etxearen ondoan egongo zen. Ikus SARROETA.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2016-06-09

Josefa Tito (1802-1858) eta bere xaboi-fabrika Herreran

Herrera 1851. urtean

Herrera eta xaboi-fabrika, 1851. urtean

1847an jaio zen, gaur egun Herrerako plaza den tokian, Altzako lehen fabrika modernoa, emakume batek, Josefa Tito Recaldek, altxatutako xaboi-fabrika. Donostiar hori 1802ko apirilaren 9an jaio zen[1], eta 56 urte bete baino lehentxeago hil zen -1858ko martxoaren 18an-, zeukan enpresaburu sena erakutsiz, Francisco Rodríguez Cárdenas senarra 1842an hil ondoren. Une horretan, Josefa Titok, Rodriguezen alargunak eta 10 eta 19 urte bitarteko hiru neska eta bi mutilen amak, ordura arte senarrak zuzendutako merkataritza-negozioen kontrol osoa hartuko du, eta izaera produktibo eta industrialagoa emango die. Horrela, lehen gerra karlista (1833-1840) amaitu ondoren Gipuzkoako lehen industrializazio modernoa bultzatu zuen korrontearekin bat egingo du.

Gizonak nagusi diren enpresa-munduan emakumeak egotea salbuespenezko zerbait da. Alargun izanik, Josefa Tito salbuespen horietako bat izango da. Bere biografia aztertu nahi izan dugu eta enpresari gisa egin duen lana ezagutu nahi izan dugu. Lan hori erraztu egin du hein handi batean, bere jardueraren zati handi bat eskritura publikoetan erregistratuta uzteko ardura izan zuelako. Horri esker, Oñatiko protokoloen artxiboan dokumentuak arakatu ahal izan dugu, lan honen informazio-iturri nagusia baita. Dokumentuak eta horietako batzuen transkripzioa Altzako Tokiko Bilduman kontsulta daitezke.

Emakume honen biografiarako eta xaboi-fabrikarako hurbilketa hori lau atalen bidez egin dugu: Josefa Titoren familia; Francisco Rodríguez eta Josefa Titoren negozioak; Josefa Titoren xaboi-fabrika; eta, azkenik, Hijos de Viuda de Rodríguez. Jarraitu irakurtzen →

sortze data: 2016-06-09 / eguneratze data: 2021-02-17

Sarroeta baserria

SARROETA (8B, desagertua)

Dokumentazioa: [1302 Joan Sarrauta]; 1579 Molinos de Zarrauta; [1581 “termino llamado Sarrauta”]; 1588 molino de Ssarrauta; 1703; 1719 el molino de Zasueta; 1764.

Oharrak: SARROETA batez ere leku baten izena da (“término”, “partido”) eta bertan dagoen errotarena. Azken aipamenak TORRUAZAR etxearen lehen aipamenarekin bat egiten du.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Santandertegi baserria

SANTANDERTEGI  (5D, desagertua)

Dokumentazioa: 1596 Santandertegui; 1719 Sanderdegui; 1761 Sandardegui; 1782 Sandarregui; 1805 Sanderregui

Oharrak: Tellabidek ZANDARDEGI eta TXORRONTXA izenak jaso ditu etxe hau izendatzeko[1], baina gure ustez bi etxe ezberdin dira, biak bat bestetik oso gertu badaude ere (ikus ZORNOZA).

[1] TELLABIDE, op.cit., 193. or..

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Paskualdegi baserria

PASKUALDEGI (4B, desagertua)

Dokumentazioa: 1860 Fragua; 1861; 1862 Pascualdegui o Fragua; 1863 Pascualdegui; Pascualdegui-chiqui (Fábrica de ferrería); 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Paris baserria

Paris, 1985. urte aldera (Arg.: Rosa Batalla)

Kokapena: Garbera auzoan. Gaur egun Paris-berri etxeak hartzen du bere lekua.

Dokumentazioa:

  • 1810-03-25: Altza Herrian dagoen Paris baserriaren salmenta, bertako bizilagun José Joaquín de Altunak bere jabetzekin, Francisco de Goicoechearen alde, 520 pesotan, 15 zilar-kobrezko errealeko. José Joaquín de Altuna, Francisco de Goicoechea. Antonio de Altuna. María Agustina de Zapiain. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa, AHPG-GPAH 3/3471, C: 64
  • 1821-04-25: Francisco Goycoecheak Francisco de Arambururi Paris baserria saltzen dio. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa AHPG-GPAH 3-0164, B055r-056v
  • 1869-05-01: Paris baserriaren salerosketa. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa AHPG-GPAH 3/2915, A 782r-789v
  • 1882-05-05: Francisco de Alquiza altzatar auzokidearen ondareen inbentarioa, balorazioa, zatiketa eta banaketa. Larrachao – Larrachoenea, Paris baserriak. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa AHPG-GPAH 3/4057, A 395r-426v
  • 1898-03-26: Manuela Arzac Arrillaga altzatarraren herentzia ondareen zatiketa eta banaketa. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa AHPG-GPAH 3/3974, A 965r-970v
  • 1917-01-10: Francisco Altuna y Alquiza eta Angela Atorrasagasti y Casares senargaien arteko ezkontza. Gipuzkoako Protokoloen Artxibo Historikoa AHPG-GPAH 3/3974, A 965r-970v

Erreferentziak:

  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • Paris baserria Altzako Tokiko Bilduman.
sortze data: 2016-06-02 / eguneratze data: 2023-03-01

Parada-Goia baserria

PARADA-GOYA (10C)

Dokumentazioa: 1719 Parada; 1764 Parada de arriba; 1782 Parada; 1860 Paradas; 1863; 1862; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-02 / eguneratze data: 2016-06-14

Parada-Borda baserria

PARADA-BORDA (4C, desagertua)

Dokumentazioa: 1764 Borda de Parada; 1782 Borda de Parada; 1861; 1863 Parada-chiqui; 1862 Chicuene o Parada chiqui; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-06-02 / eguneratze data: 2016-06-09

Mutiozabalenea baserria

MUTIOZABALENEA (4G, desagertua)

Dokumentazioa: 1761 Paredes; 1764 Sagastiburu; 1782 Sagastiburu; 1805 Echerri; 1862 Echechiqui; 1894 Mutiozabalenea.

Oharrak: Mutiozabal. Planoetan gutxi gorabehera kokapen horretan Paredes, Echerri eta Echechiqui agertzen dira. Sagastiburu, bestalde, kokapen zehatza ezezaguna da, baina 1764. urteko zerrendan “Partido de Arriaga” barrutian agertzen diren etxeen zerrendatik ondorioztatu daiteke etxe hau ere kokapen berean egon daitekeela.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-09

Molinao, errota

MOLINAO (6G)

Dokumentazioa: 1448 molino nuevo de Alça; 1456; 1495; 1528; [1523 pieza llamada Rotaberria; molino de Errotaberria];1635; 1703; [1719 molino de Fermín de Alduncin]; [1764 molino junto a Sasoategui]; 1805; 1861; 1863; 1862; 1894.

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos” In: Hautsa Kenduz XI (20011), 157-166 orr.

LANDA IJURCO, Iñigo; ETXEBESTE GONZALEZ, Juan Carlos: “Altza XIV. eta XV. mendeetan” In: Hautsa Kenduz  III (1996), 51-71 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34, 35,83 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996),14, 16 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Mirandaburu baserria

MIRANDABURU (11C, hondatua)

Dokumentazioa: 1635; 1703; 1719; 1764; 1782 Miranda buru; 1861 Miranda-buru; 1863 Miranda-buru; 1862 Miranda-buru; 1894 Miranda-buru.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Miranda-Bea baserria

MIRANDA-BEA (4D, desagertua)

Dokumentazioa: 1635 Marimiranda; 1703 Miranda bera; 1719 Miranda de yuso; 1764 Miranda de abajo; 1782 Miranda de abajo; 1805 Miranda; 1861; 1863 Miranda-béa; 1862 Miranda bea; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Miraflores, baserria

Dokumentazioa: 1719; 1764; 1771; 1782; 1815; 1861.

Oharrak:

  • 1719. urteko zerrendaren hurrenkerari jarraituz, Altzagainan legoke (5E), eta Luis Maria Mujikak ematen duenaren arabera, Estibaus ondoan.
  • “Casería derruida denominada Miraflores” (…) “alinda la antecedente tierra por la parte Oriental y norte, con jurisdicción de la casería titulada Ysturiz [Estibaus], por el mediodía, con los pertenecidos de la casería nombrada Juananea, y por el poniente con las propiedades de la casería llamada Larreandi.” (1861)

Erreferentziak:

  • Miraflores Altzako Tokiko Bilduman.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • MUJIKA, Luis Mari: Euskal Toponimiazko materialeak. VII. alea. Gipuzkoako Foru Aldundia, 1989; 268. or.

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2020-03-10

Mateo baserria

MATEO (8C, desagertua)

Dokumentazioa: 1703; 1719; 1764 Matheo; 1782 Matheo; 1863 Matéo; 1862; 1894.

“Altzan gertatu dena…” In: estibaus.info (2010/10/21)

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos” In: Hautsa Kenduz  XI (2011), 157-166 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 162) 131 or.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 58 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34, 95 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Lorete baserria

LORETE (5G, desagertua)

Dokumentazioa: 1860 Espagandichiqui;1861; 1863 Florete; 1862 Florete o Escalantegui-chiqui; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Larreandi baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31532, -1.93829)

 

 

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1808 “tierras concejiles Larreandiac”; 1845
  • Aldaerak: 1825, Larreandia; 1894 Larreaundi.
  • Oharrak: XVII. mendetik aurrera (1664, Teresa Antonia Larreandia) Altzan badaude Larreandi abizena daramaten jabeak, baina ez daukate zerikusirik etxearekin.

Jabeak

  • 1808an Donostiako Udalak Larreandiak aldean dagoen lursail bat saltzen dio Juan Bautista Etxeberria altzatarrari, eta 1809an Larreandiakeko beste lursail bat Jos Ignacio Sein oiartzuarrari.
  • 1810ean Jose Ignacio Seinek Larreandiak parajean duen lursaila Francisco Goikoetxea altzatarrari saltzen dio.
  • 1815ean Francisco Goikoetxeak Peruene baserria Jose Bernardo Etxeberriari saltzen dio eta honek prezioaren zati bat Larriandiak parajeko lursailarekin ordaintzen dio.
  • 1831ean Francisco Goikoetxeak Larreandiak parajean erositako lursailak Jose Maria Azarola-ri saltzen dizkio.
  • 1845ean, Jose Maria Azarola eta Maria Hilaria Pikabea senar-emazteen testamentuan, Larreandia izeneko etxea aipatzen dute.
  • 1887ean Jose Maria Azarola Pikabeak Andres Rodriguez Tito Larreandia baserria saltzen dio.

 

Larreandi abizena Altzan (1)

  • LARREANDI, Santiago. Vicario 59 or.
  • LARREANDI, Joaquina , 72 or.
  • LARREANDI, Teresa, 72 or.
  • LARREANDI, Domingo Ignacio, 71, 72 orr.

(1) ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997)

Erreferentziak

 

  • Altzako Tokiko Bilduma: Larraundi
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: Donostiako Toponimi Erregistroa / Registro Toponímico Donostiarra. Donostiako Udala, 1995, 133. or.: “Este edificio, probablemente coincide con el de la antigua casa solar LARRACHAO, que es citada por Lope de Isasti en 1625”.

 

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2021-01-21

Laguras (Labeas) baserria

LAGURAS (3B, desagertua)

Dokumentazioa: [1379 Pelegrín de Laguras]; [1487 Pelegrín de Laguras]; 1490; 1501; 1535; 1635; 1703; 1719 Laduras; 1764; 1782; 1860 Laboras; 1894.

Oharrak: XIX. mendean San Martin izeneko gotorlekua zegoen bertan.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2016-06-14

Julimasene baserria

Kokapena: Julimasene kalea, 56 (43.317021, -1.943327 )

 

 

 

 

Dokumentazioa

 

  • Etxearen lehen aipamena: 1512, La Floresta.
  • Izenaren aldaerak: 1512 La Floresta; 1535 Floresta; 1719 Julian Mas; 1764 Floresta; 1782 Floresta o Argallo; 1805 Julimasenea; 1861; 1863 Juliamasena; Julianasena-berri; 1862 Julianasena; 1894.
  • Oharra: Ikus Fabrika

 

Deskribapena

 

Erreferentziak

 

 

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2023-10-23