Kategoriaren artxiboa: Toponimia

Matxikar baserria

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 66, 77) 44, 54 orr.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-05-31

Laskiñene baserria

LASKIÑENE (7B)

Dokumentazioa: 1703 Lascoañene; 1764 Lascoñene; 1782 Lasquinena; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 122) 106 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-06-14

Lardi-txiki baserria

Kokapena: 43.316760, -1.937080

Dokumentazioa: 1860 Lardachipi; 1861; 1863; 1862; 1894. Larditxiki

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 135)  116 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2021-01-19

Kataliñene baserria

KATALIÑENE (7D)

Dokumentazioa: [1527 “tierras censales de Santa Catalina”]; 1626 Catalinarena; 1635 Catalinarena; 1703 Catalinarene; 1719 Catalinarena; 1764 Cathalinarenea; 1782 Cathaliñenea; 1861; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 59) 36 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-06-14

Kastillun baserria

KASTILLUN (6F)

Dokumentazioa: [1537 “tierras llamadas Castin”, “tierras llamadas Gaztelin]; 1561 Castellon; 1620 Castillun; 1626; 1635; 1703; 1719 Castilun; 1764; 1782 Castillum; 1805; 1861; 1862; 1863 Casta-illun; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 76, 77, 135,143)  54, 116, 121 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-06-14

JUANENE. Etxea

 

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2012-11-08

Illarregi baserria

ILLARREGI (7D)

Dokumentazioa: [1539 Juan Perez de Yllarradi]; [1553 Ylarradi]; 1620 Illarradi; 1626 Yllarradi; 1635 Yllarradi; 1703 Illarradi; 1719 Illarradi; 1764 Illarradi; 1782 Illarradi; 1861; 1862; 1863 Illarrégui; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 151)  125 or.

ILLARADI

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 59, 95 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-06-14

Ibarburu baserria

IBARBURU (6E)

Dokumentazioa: 1736; 1764 Ibarburunea; 1782; 1861; 1862; 1863; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 78, 151)  55, 125 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2016-06-14

Garbera-Bea baserria

GARBERA-BEA (6D)

Dokumentazioa: 1531 La Carbonera de baxo; 1539 La Carboera de abaxo; 1620 Garbuera de iuso; 1635 Carbuera de jusso; 1703 Garbuera; 1719 Garbera de yuso; 1764 Carbuera de avaxo; 1782 Garbera de abajo; 1861 Garrrerabea; 1862; 1863 Garberá-béa; 1894.

Oharrak: 1531. urteko dokumentuan La Carbonera de baxo eta La Carbonera agertzen dira; ondorioz, Garbera-goia litzateke jatorrizko Garbera eta Garbera-bea berriagoa.

 

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 148)  124 or.

GARBERA

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 72)  50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34,53,54, 59,71,83, 89,95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 53 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-14

Eguzkitza baserria

EGUZKITZA (5F, hondatua)

Dokumentazioa: 1620; 1635; 1703; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863;  1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 77, 147)  54, 123 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 95 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-09

Basotxiki baserria

1968 (Martin Zabaleta)

Baserria mende honen hasieran eraiki zen. 1971tik 1973ra bitartean eraitsi zuten.

Bi familia bizi ziren, Zabaleta ezkerraldean eta Garmendia-Iriarte eskuinaldean.

“Patxi Lazkano-ren arabera, 1903an sortua. Bi etxebizitza zituen. Batean Ignacio Garmendia bizi zen, Intxaurrondoko Txandarmene baserrikoa, seme-alabak izan zituena. Bestean, Juan Zabaleta, Leitzatik etorri zena. Honen semeak: Paco, Vitoriano, Juanito eta Angel.” (LAZKANO, Patxi: Historia de San Sebastián, Alza e Intxaurrondo”, Donostia, 1996)

“Ezkontza. Martzial donearen eliz nagusiyan igaro dan aste orretan elkartu ziran “Baso txiki” basetxeko Jon eta Galarraga’tar Adriana andereñoa. Zorionak ta ondo izatia opa diegu beren bizimodu berrian.” Argia, 1934-04-29 – 682 zbka. (Arg.: ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 141) 120 or.)

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2018-11-21

Artxipi baserria

ARZAK-TXIPI (6F)
Dokumentazioa: 1626 Arçac-chipi; 1635 Arçac de yusso; 1703 Arzac yuso; 1719 Arzaque chiqui; 1764 Arzac yuso; 1771 Arzac; 1782 Arzac de abajo; 1860 Arzachipi; 1861 Arzachipi; 1862 Arzac-chiqui; 1863 Arzac-chiqui; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 57, 69) 33, 48 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-09

Artolategi baserria

ARTOLATEGI (9B, desagertua)
Dokumentazioa: 1635 Artola; 1719; 1764; 1782; 1862; 1863 Artolátegui.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K  72) 50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 21, 95 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-09

Arroas baserria

ARROAS (6B, desagertua)
Dokumentazioa: 1703 Arroras; 1719 Arroa; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Arroás; 1894.

ARRUAS, ARROAS

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 143) 121 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-09

Amoreder baserria

(Arg.: Iñigo Landa, 1987)

Kokapena

Amoreder baserria Putzueta bidean dago, Lau-Haizeta aldean. 43.303845, -1.933577

Dokumentazioa

  • Leku izenaren lehen aipamena: 1516, Amoreheder. Jatorrian, Erdi Aroaren amaieran, eta XVI. mendean zehar, Amoreheder izena sagasti bati dagokio. [1]
  • Baserriaren lehen aipamena: 1620. [2]
  • Izenaren aldaerak: Amoreheder (1516, 1545), Amoreder (XVII-XIX. mendeetan, 1863, 1894), Amoeder / Amueder (1861), Amore-eder (1862), Amuar (XX).
  • 1764. urteko dokumentuan etxeak barrutiari (“partido”) ematen dio izena.[3]

Toponimia

Amoreheder leku izenean AMORE + EDER osagaiak daude.

Honen inguruko erreferentziak:

  • AGUD: Materiales…, I, 856: “AMORE. ‘amor’. Se halla en la toponimia y onomástica… Es evidente que se trata del romance ‘amor’…”
  • ARZAMENDI: Términos…; 102: AMORE=AMOR. Xemeno de Dona Amorea Pero Gaico (1366); Garcia D´Egui Amorexea (1366) / Idem, 202: EDER= hermoso. Larrehederra (945); Elvira Mutil Ederra (1300); Samuel Eder (1425); Maria Ederra (1280); Martin Ederra (1427);…
  •  MITXELENA: Apellidos…; 45: “amore” <amor> <amante> / Idem; 80: “eder” <hermoso>
  • MITXELENA:  Introducción…, 569: “H intervocálica.- Aunque en los documentos medievales se haya podido emplear sin más valor que e de un elemento de separación (p. ej., acaso, ‘Larrehederra’ CSM 11, año 869, de larre ‘pastizal, dehesa’ y eder ‘hermoso’)…”
  • IRIGOYEN: Sobre toponimia…, 47: Domingo EDERRA, izena (1366).  / DIEZ: Apellidos…, 168: Nombres propios acabados en -US: Amorinus > Ovequeo Amoriniz (1106); Petros Ammoriniz. / Idem, 271: Amorosa > Maria Amorosa (1151).
  • MUJIKA: Euskal…, VII, 79: AMOROLA, lurtsaila (Hernanin). / Idem, 179: AMOEDER (AMOREDER) Altzako baserria, B 2 sekz. 1 negoz. I saila, 1 lib. 1 exp. 1.824 urtea. / AMOREDER, baserria, B 2 sekz. 1 negoz. I saila, 1 lib. 1 exp. 1.832 urtea; erreg. 54. 108. 25. “Amoreder baserria. Amore- (amor), -eder (hermoso)” / AMURUS, komentua. “Amurus komentua. Ategorrietaldean dagoen komentu honen izena gaskoin kutsukoa, gaskoinerako amurus (amorous) kontutan edukirik.” / Idem, 323: AMOREDER baserria, Pasaian.
  • ALIBERT: Dicctionnaire…, 100: AMORA= “Mûre (fruit du mûrier)
  • TELLABIDE: Registro…; 51: AMUEDER. Caserío. (Amuer; Amoreder; Amore-eder) / AMUERKO ITURRIYA. Manantial.
  • KEREXETA: Linajes…, 31, 272: “Amo” Donostian, “Amoene” Igeldon, “Amoinetxeberri” Meagas (Getaria), “Amolaiz” Elizalde eta Iturriotz (Oiartzun), “Amonania” Karrika (Oiartzun), “Amorain” Eskoriatza.
  • ELORTEGI: Pasaiako…: Andreederra (1839), Araneder (1695), Arrieder (1670), Mariederrenea (1796)
  • KEREXETA: Linajes…, 31: Amoréder. Isidro de Echeberria Amoreder, vecino de Donostia en 1772 / Amuéder berri y zar. Barrio Altza. Donostia, según Isasti. (Probable “Amoéder”; véase Mitxelena, art. 43.) / Beste sarrera batzuAmo (Donostia), Amoene (Igeldo), Amoinetxeberri (Oiartzun), Amolaiz (Oiartzun), Amonania (Oiartzun), Amorain (Eskoriatza).

Erreferentziak

  • [1] 1516-09-18. Petri Martinez de Estibaos eta Martin de Casares-en arteko auzia, Amoeder sagastiko mugarriak direla eta. (Valladolideko Erret Kantzelaritzako Artxiboa, Reales Ejecutorias, C 312/17). Bestetik, 1545-08-12 datako dokumentuan, Pedro de Arzak eta Domingo de Estibausen arteko auzia dago, arzaktarren ganaduak Estibaostarren Amoeder sagastian sartu zirelako (VEKA, Escribanía Quevedo, Pleitos Fenecidos, C 4446/2 L 178): “…an entrado en los mançanales del dicho mi parte que son en el termino llamado Amoreeder cuyos limites son notorios…” “(segidan, Juan Bono de Tolosa-ren testigantza, Donostiako auzotarra)...yten si saben e juran que los dichos mançanales de tiempo inmemorial aca a lo menos de mas de noventa y çien años a esta parte an seydo y son de presente tierras del termino y partido de la tierra y unibersidad de Alça y salieron y fueron conpradas de la casa de Casares que es de la tierra y unibersidad tanbien de Alça las dichas tierras de Amoreheder donde se pusieron los dichos mançanales.” “( Martin de Casares-en testigantza) …que las dichas tierras y mançanales de dicho Domingo de Eztibaoz nombrados de Amoreeder son en la tierra e unibersidad de Alça y es su termino y partido y lo han sido en todo su tiempo las quales tierras vendio Martin de Casares padre d´este testigo señor que fue de la casa de Casares que asi bien es en la dicha tierra de Alça y d´ella a Pedro de Eztibaoz padre que fue del dicho Domingo de Estibaoz y despues el dicho Domingo planto mançanal…” (Aip.: MORA, Juan Carlos; ZAPIRAIN, David: Altza: de los cubilares al concejo. Artiga Bilduma 1, AHM, 1996…, 33-38).
  • [2] 1620-09-02. Altzako San Martzial parrokiko eliztarren ahalorde gutuna. (Donostiako Udal Artxiboa. “Altzako Agiririk Zaharrenak” kutxa, 3. zbka.)
  • [3] Urumeako zilegi-mendien produktuen banaketan parte har dezaketen etxeen zerrenda. (Donostiako Udal Artxiboa. “Altzako Agiririk Zaharrenak” kutxa, 8. zbka., 63r – 67v fol.)
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 146,147) 122, 123  orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”. In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 20,27, 47, 54, 55, 61, 71, 95 orr.
  • MORA, Juan Carlos; ZAPIRAIN, David: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26,33, 37 orr.
sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2021-12-12

ALTZAGAINA

 

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2012-11-07

Alamoria baserria

ALAMORIA (7G, desagertua)
Dokumentazioa: [1523 tierra llamada Alamurua]; 1575 Alamuba1; 1626 Alamuria; 1635 Alamulia; 1719 Ala Mulia; 1782 Almuria; 1805 Alemuria; 1860 Alejandriya; 1861 Alamodia; 1862; 1863; 1864 Alamulia; 1894.

Alamoi

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 135) 116 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2016-06-09

Aizpurutxo, etxea

Kokapena:

Lau Haizeta kalea, 1

Datuak:

  • 1906. urtean eraikia (Gipuzkoako katastroa)
  • 1914, Joaquin Aizpurua, apaiza (elizaren inaugurazioa)
  • 1927, Joaquin Aizpurua, apaiza (San Luis elizaren inaugurazioa)
  • 1931-36 EAJ-PNV alderdiaren batzokia (beste batzoki bat zegoen Ibarbia etxean, Herreran)
  • 1950 “Herederos de Don Joaquín Aizpúrua”. Lizentzia Aizpurutxon obrak egiteko (Udal Artxiboa)

Joaquin Aizpurua apaiza

Joaquín Mª Aizpurua Casares

(Usurbil-Zubieta, 1860-12-28 / Altza, 1928)

Genealogia: AIZPURUA CASARES

  • (Usurbil, 1798-06-16) Modesto Aizpurua Zubeldia ++  (Altza, 1793-08-08) Mª Rita Casares Larrumbide (Altzan ezkonduak, 1821-07-15)
    • (Usurbil, 1822-04-27) Jose Maria ++ (Altza, 1825-08-12) Mª Josefa [Juana/Susana] Casares Larrumbide (Altzan ezkonduak 1852-02-14)
          • 1852-10-14 Jose Calisto
          • 1853-07-19 Jose Luis
          • 1855-02-15 Maria Carmen
          • 1857-01-16         Miguel Maria Fulgencio
          • 1858-11-17         Maria Vitoria
          • 1860-12-28         Joaquin Maria, Altzako apaiza
          • 1862-04-18         Miguel Anastasio
          • 1863-12-22         Jose Ygnacio Tomas
          • 1866-03-13         Jose Leandro, Altzako medikua
          • 1868-06-29         Petra Josefa
    • 1824-03-26         Jose Joaquin Maria
    • 1827-04-13         Miguel Antonio
    • 1829-12-10         Juan Miguel
    • 1833-03-14         Pedro Jose

“Boneteak”

Gaur egun San Martzial elizaren hegoaldeko alboko arkupean dauden harri landuzko bi pieza dira, 55 x 55 x 40 cm neurrikoak, jatorriz Aizpurutxo etxeko lorategira sartzeko ate-zangoen erremate gisa jarrita zeudenak. Bere formak, apaizen boneteak gogorarazten dituzte, ziur aski, etxearen jabe eta San Martzialen adjutore zen Joaquin Aizpuruari erreferentzia eginez.

Erreferentziak:

  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 43,57,64, 81)  19, 34, 41, 59 orr.
      • 19. or. “Aizpurutxo’ko Zugasti’tar Anixeto”
      • 34. or. “Martillungo Migel Aizpurutxoko Juanitoren kontra” [pilota]
      • 41. or.: “Gaxorik luze-xamar egon ondoren, il da Aizpurutxoko Berra’tar Joxe Manuel.”
      • 59. or. “Astelenian bildu giñan Aitzpurutxo’ko batzoki berriyan abertzale talde ederra. Berrogeita amarretik gora giñan, eta ori guztiyak bildu ez giñalarik…” 1931-08-02
  • 1934. urteko errolda: Aizpurutxo
      • Albizu Maiza María Manuela
      • Apalategui Albizu José María
      • Apalategui Dorronsoro Lorenzo
      • Dorronsoro Echeverira Francisca
      • Elorza Oñativia Carlota
      • Mugica Laborda José Luis
      • Mugica Laborda José María        H (sic) 29 Sacerdote
      • Mugica Laborda Visitación
      • Zapirain Aramburu J. Antonia
      • Zugasti Arocena Anselmo
      • Zugasti Elorza Fermín
sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2021-05-01

CUARTA VIA. Portuaren zati bat

Iturria: Pasaiako Portuko Agintaritza

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 35)  16 or.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 60 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 32, 80 orr.

sortze data: 2012-11-05 / eguneratze data: 2020-08-18

Galantene baserria

GALANTENE (7F)
Dokumentazioa: 1703 Galantarena; 1719 Galantarena; 1764 Galantarenea; 1782 Galantarene; 1805 Galantene; 1862; 1863; 1894 Galantaene.

Oharra: Irudia dintelean.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 40 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55 or.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2016-06-14

Plasentzia baserria

PLAZENTZIA (7A)

Dokumentazioa: 1635 Plazencia; 1719 Placencia; 1737 Plasencia; 1746 Plasencia; 1764 Plasencia; 1782 Placencia; 1860 Placenciya; 1863 Plaséncia, Placéncia; 1862 Plasencia; 1894 Placencia.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 37 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2016-06-14

Marrus baserria

MARRUS (43.306183, -1.944253)

Dokumentazioa:

  • [1531 Sebastian de Babaça, llamado Marros]; 1584 Marroz; 1597 Marroz[1]; 1635 Marroz; 1703; 1719 Marus; 1764 Marros; 1782; 1861; 1863; 1862; 1894.
  • 1584-07-20: *Escritura de venta y fundación de venta otorgada por el donostiarra Martin Arano de Balençegui, menor de edad, pagador de Su Majestad, casado con Maria de Alçega, y con el permiso de esta por que pone en liza los bienes de ella, y también por los esposos donostiarras Martin Arano de Balençegui y Catalian de Berrasoeta, a favor de los esposos zumarragarras Miguel de Ayzpuru y Petronilla de Atibar, por valor de 32.057 maravedíes de réditos anuales, por los que les habían pagado 448.800 maravedíes Ayzpuru y Atibar. Ponen como garantía del pago las casas principales que tenían en San Sebastián, en su Calle Mayor, más la casa y casería de Marroz, con su casilla para ganado, además de todos sus pertenecidos, junto con varios censos que poseían a su favor sobre la villa de San Sebastián, sobre la ciudad de Cordoba, y también sobre particulares. La primera paga de intereses tendría lugar en Villarreal, en la fecha de esta obligación en un año. Se imponen condiciones a los bienes garantes. Incluye en las últimas páginas poder otorgado por Maria de Alcega, esposa de Martin Arano, a su favor.” AHPG-GPAH 1/4014,C:156v-164v

[1] Marroz hau Marrutxipi dela dirudi.

 

Gurutzea gailurrean. http://www.altza.net/pdf/altzahk/ahk02/05-Calvo-Lopez.pdf

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51) 27 or.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 36 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34, 95 orr.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2020-07-31

Audariz baserria

AUDARIZ (7D, desagertua)
Dokumentazioa: 1635 Adariz; 1703; 1764; 1782 Arduriz; 1860 Aderiz; 1861; 1862 Aldariz o Audariz; 1863; 1894.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 34 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2016-06-09

Miravalles (Milles) baserria

MIRAVALLES (5F, hondatua)

Dokumentazioa: 1465; [1523 Pedro de Miraballes]; [1604 Miguel de Miraballes]; 1635; 1703; 1719; 1764; 1782; 1861; 1863; 1862; 1824 Miravientos[1]; 1894 Miravientos.

Oharrak: Oinetxea. Armarria dauka.

[1] MUJIKA, op. cit., 268. or..

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 33 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23 or.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2016-06-14

Aranzuriene, baserria

(Arg.: IZBE, 1987)

Kokapena

Intxaurrondo 59

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1719 Arancivia
  • Aldaerak: 1764 Aranzubiene; 1782 Aranzurienea; 1863 Aranzuri; Arantzuine.

Deskribapena

Fatxada nagusiari dagokionez, alboan duen Larrotxene baserriaren antzeko eraikuntza. Izan ere, zurezko bilbadura zebatzita dago goiko solairuetan, eta harlangaitz hormez perimetroaren gainerakoan. Behe oina, lehen oina eta bi isurkiko zurezko estalkipeko bigarren oina ditu. Luzera handiagoa eta oina zabalduta dauka, beharbada, hurrenez hurren egin zaizkion handitzeen ondorioz.

Erreferentziak

  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 31 or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

Babes erregimena: C

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2021-03-11

Larrotxene baserria

(Arg.: Iñigo, 2006)

Kokapena

Intxaurrondo

Dokumentazioa

  • 1639 Larratxao (“que está en la calzada de Pasajes”); 1719 Larrachorena; 1764 Larrachaoenea; 1782 Larrachaoenea; 1860 Larrara; 1861 Larrachaoene; 1863 Larrachoene; 1862 Larrachaoene; 1894 Larrachoene.

Deskribapena

“Kultura etxerako eraberritutako baserria. Behe oina, lehen oina eta bi isurkiko zurezko estalkipeko bigarren oina ditu.Alboko fatxadetako harlangaitz horma agerian geratu da, bai eta fatxada nagusiaren bilbaduran barne hartutakoadreilua ere, goiko solairuetan. Azpaduretan eta izkinetan harlanduzko piezak daude. Barne eraberritzeko lanetik bihegalkin irteten dira alboko fatxadetan, horietako bat bao berri baten leihoburu gisa eta begiratoki baten euskarritzat.”

Erreferentziak

  • Hirigintza Ondarea Babesteko Plan Berezia. “2.2. ORDENANTZA PARTIKULARRAK” dokumentua. Testu Bategina. Behin betiko onarpena: 2014-2-27
  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 31-32 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

Babes erregimena: C

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2021-03-12

ANAIZOZ

 

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2012-11-04

IRURDITA

 

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2012-11-04

ALBIZUNGO

 

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2012-11-04

Martillun baserria

MARTILLUN (6E)

Dokumentazioa: [1553 Juan Ochoa de Martinnun]; 1620 Martinon; 1626 Martinun; 1703; 1719; 1764; 1782; 1861; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 6,43, 57,60, 71,88, 115,117, 151) 8, 19, 34, 36, 49,  67, 98, 100, 125 orr.

ITURRI GOXO: “Altzako berriak, orain duela 80 urte” In: estibaus.info (2010/03/12)

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2016-06-14

Casanao baserria

CASANAO (5E, desagertua)

Dokumentazioa: [1390 Casanueba]; [1396 Casanau]; 1465 Casanova; [1553 Casanoteva, Casanueva]; 1620 Casanueba; 1626 Casanueba; 1635 Casanueva; 1703; 1719 Casanova; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Casanáo; 1894.

CASANAO, KASANAO, CASANOBA

Erreferentziak

  • Altzako Tokiko Bilduma: Casanao argazkiak; Casanao dokumentuak
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 43, 160) 19, 130 orr.
  • LANDA, Iñigo: “Documentos de Casanao” In: estibaus.info (2012/08/22)
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.
sortze data: 2012-11-04 / eguneratze data: 2021-03-24

Etxeberri baserria

ETXEBERRI (6D)

Dokumentazioa: 1620 Echeverria; 1703 Echeverria; 1719; 1764 La casa nueva de Sius; 1782 Sius Echeverria; 1861; 1862 Echeberri de Serres; 1863 Echeberri de Sérres; 1894 Echeverri; Echeverri-goya.

 

“Etxeberri baserria bota dute” In: estibaus.info (2002/03/..)

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 154)  127 or.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 34 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-10-09 / eguneratze data: 2016-06-14

Peruene baserria

Kokapena: Herrera (43.319019, -1.938847)

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1703. urtea, Peredo, San Martzial parrokiko Errosarioaren kofradiaren kidea. Eraispena: 2006
  • Aldaerak: 1719 Fededorena; 1764 Peredoene o Peruene; 1782 Peroenea.
  • Oharrak:
    • Ikus Errotazar eta Herreria.
    • 1805. urtean, Vargas Ponceren planoan, PERUENE etxearen lekuan CHONCHORRENEA agertzen da, izen honen aipamen bakarra izanik. PERUENE izena berriz FABRIKA etxearen lekuan agertzen da.

Jabeak

  • 1693 Miguel de Peredo Herrerako Errotako jabea
  • 1699 Miguel de Peredok Josepha Antonia Peredo Liñan & Phelipe de Mugarrieta senar-emaztei Herrera errota saltzen die
  • 1719 Fededorena “propia de José de Peredo”
  • 1730, 1746 Francisco Antonio de Mugarrieta
  • 1815 Hernaniko Agustinak komentua
  • 1815 Francisco de Goycoechea
  • 1815, 1844, 1851 José Bernardo de Echeverria Zabala
  • 1861 José María Echeverria Telleria
  • 1889, 1894 Miguel Berrondo Garaicoechea & Josefa Joaquina Echeverria

Erreferentziak

sortze data: 2012-10-09 / eguneratze data: 2020-04-27

Tomasene baserria

Kokapena

Arriberri, 43.317616, -1.927802

Deskribapena

Tomaseneren lehen aipamena 1566. urtekoa da (“Joannes de Ronçesvalles, dueño de la casa Tomasena”). Data horretan, Casares oinetxearekin lotutako pertsonaia bat agertzen da jabe gisa. Ondorengo urteetan, titulartasuna beste familia altzatar ezagun bati lotuta egongo da: Arzak. Gaur egun, 2006az geroztik, Casares-Tomasene Kultur Etxeko liburutegia eta erabilera anitzeko gela hartzen ditu.

Baserriaren izenak hainbat aldaera izan ditu: Tomasena (s. XVI-XVII); Tomasenea (1719); Thomasenea (1764).

Oinplano angeluzuzena eta bi isurkiko teilatua dituen eraikuntza da, eta gailurra perpendikularra da fatxada nagusiarekiko. Beheko solairua, lehen solairua eta ganbara ditu. Eraikuntzarako erabilitako materiala harlangaitzezkoa da funtsean, eta etxeko kantoiak eta ateak eta leiho gehienak inguratzen dituzten harriak harlanduzkoak dira.

Tomasene baserriaren balio handienetako bat da harrizko lehen baserri-belaunaldiko elementuak (XVI. mendea) edukitzea, nahiz eta eraikuntzaren zatirik handiena XVI. mendearen bigarren erdiko eta XVII. mendeko lehen erdialdeko baserrien tipologiei erantzuten dien.

Mendebaldeko fatxadaren beheko solairuan leiho biki bat dago, mainelik gabeko arku konopialak dituena. Eraikinaren barnealdetik ikusita, leihoak begiratoki baten itxura hartzen du, aurrez aurre kokaturik dauden bi eserleku dituela. Kanpoaldean jarraituz, leihoaren ezkerraldean, bao txiki bat ikus daiteke eta haren azpian hustubidea duen harri bat dago, barnealdean dagoen lixiba harri batetik datorrena. Harri horren bi aldetara, horman txertatutako harrizko bi eserleku daude. Fatxada honen barnealdean ere, arkeologoen txostenaren arabera, sarrerako bao baten aztarnak ikus zitezkeen, harlanduz eginak eta arku karpanel baten hasiera, baina eraberritze lanen ondoren ez dira ikusten. Elementu hauek guztiak eraikinaren zaharrenak direla dirudite, XV-XVI. mendekoak.

Fatxada nagusian, beheko solairuan, sarrera zabal dinteldun bat dauka eta leiho bana bi aldeetara, guztiak harlanduz inguratuak. Gaur egun beirate bat ikusten den lehenengo solairuan, horma adreilu trinkoaz egina zen, egurrezko armazoia zuena, eta lau balkoi kareldunak zeuden. Ganbarak bi leiho zituen. Sarbideko atari nagusiak lurrean hareharrizko harlauzak eta erreka-harriak zituen. Ezkerraldean, baserria inguratzen zuen hormaren hondarrak gelditzen dira.

Ekialdeko fatxada harlangaitzezkoa da eta, bertan, sarrera dinteldua baino ez da nabarmentzen, harlanduz inguratua, eta bao txiki. Lehenengo solairuan, fatxada nagusian bezala, beiratearen espazioa adreiluzko eta egurrezko armazoi batek betetzen zuen, eta hiru leiho.

Atzeko fatxadan, kultur zentrorako sarrera dago. Sarrera dinteldua du beheko solairuan, hiru leiho lehen solairuan, eta jatorrizko ganbaran beste bi zeukan. Bao guztien inguruak harlanduzkoak dira. Gailurrean, jatorriz, horman sartuta zegoen gurutze bat zuen, eta, tamalez, birgaitze-lanetan desagertu zen.

 

Erreferentziak

Babes erregimena: D

sortze data: 2012-10-09 / eguneratze data: 2021-03-10

Moneda baserria

C201a-160

Kokapena: 43.32262, -1.94475
Irudi gehiago ATBn: Moneda baserria
Dokumentazioa:

  • Lehen aipamena: 1535, “tierras nombradas Moneda que son de Maria Sanz de Hoa”.  Etxearen aipamenik zaharrena: 1635
  • Izenaren aldaerak: Moneta (1764), Boneda (1862).
  • Dokumentuak ATBn

Erreferentziak:

sortze data: 2012-10-09 / eguneratze data: 2017-05-14

Mirasun baserria

Ángel Calvo (2008)

Kokapena: 43.311694, -1.936501

Dokumentazioa: [1423 Joaneta de Mirasun][1]; 1465 Mirason; 1597[2]; 1620 Mirason; 1626; 1703; 1719 Vidason; 1764; 1782; 1861; 1863; 1862; 1894.

Mirasun Altzako Tokiko Bilduma

[1] IRIXOA CORTÉS, Iago: “Atzerritarrak Erdi Aro amaieran: Pasaiako badiako populazioen adibidea (XIV. mende amaiera- XVI. mende hasiera)”, In BEHSS, 45 (2012), 51. or.
[2] Murugaren Zamora, Luis: Cuadernos de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastian BHESS 30 (1996) p. 486

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51, 71)  27, 49  orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

MUÑOZ ECHABEGUREN, Fermín: “Tala de robles y condena de los dueños de Mirasun” In: estibaus.info (2009)

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 95 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-10-09 / eguneratze data: 2019-11-20