Kategoriaren artxiboa: Arkitektura

Alapunta, baserria

Kokapena: Mirakruz (43.32121, -1.94832). Desagertua

Alapunta baserria Mirakruz Gainan zegoen, La Asunción ikastetxearen aurre-aurrean.
Le mandamos una foto aérea de 1954 en la que se aprecia una casa en dicha ubicación.
Desconocemos la fecha en la que se derribó.
No tenemos foto alguna de dicho caserío.
La primera cita documentada del caserío es de 1635, en la que aparece una lista de la gente que debe participar en el alarde de armas, documento sobre el que David Zapirain escribió un artículo en Altza, Hautsa Kenduz III (1996), “Altzako alardea 1635. urtean” que se lo puede descargar en esta dirección: http://www.altza.net/index.php?option=com_phocadownload&view=category&download=86%3Azapirain-david-altzako-alardea-1635.-urtean-31-35&id=6%3Aaltza-hautsa-kenduz-iii&lang=eu
A partir de esa fecha, Alapunta lo podemos documentar en diversas ocasiones que, si le interesa, nos lo dice y le pasaremos la relación de documentos.

1894. urteko hauteskunde erroldan, lau hautesle agertzen dira Alapuntako helbidean:

  • Anabitarte y Oa, Francisco, 52 urteko nekazaria (Josefa Dominica Anabitarte Olazabal anderearekin 1857-06-12an San Martzialen ezkondua)
  • Artola y Lasa, Marcos, 47 urteko jornalaria
  • Loinaz y Lasa, Marcial, 35 urteko jornalaria
  • Tolosa, Ignacio, 32 urteko jornalaria, “

ALAPUNTA (4C, desagertua)
Dokumentazioa: 1635 La Punta; 1719; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55 or.

 

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Garro, baserria

Kokapena: Intxaurrondo (43.31699, -1.9455). Desagertua

Dokumentazioa: [1501 Garro, Joanicot de]; 1620; 1625[1]; 1626; 1703; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863 Garró; 1894.

Oharrak: Oinetxea. Lope de Isastik[2] Miguel de Garro kapitain altzatarrak 1540. urteko itsas bataila batean izan zuen parte hartzearen berri ematen du.

[1] ISASTI, Lope: Compendio historial de Guipúzcoa. Bilbao: Amigos del libro vasco, 1985, t. VI, 525. or..

[2] Ibidem.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 59 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Aduriz, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31396, -1.93372)

c100755

Arg.: Luis Mari Ralla, 1975

Dokumentazioa

Altzako Tokiko Bilduma: Aduriz

Aipamenik zaharrena: [1390 Dura, Pes]; 1465; [1553 Juan Perez de Duriz]; 1561; 1620; 1626; 1635; 1703; 1719; 1764; 1782; 1861; 1862; 1894.

Oharrak

Oinetxea. San Martzial elizaren sorreran (1390. urtea) parte hartu zuen Pes Dura izan daiteke abizen honen lehen aipamena. Etxearen lehen aipamena 1465. urtekoa da. Gaur egun baserria Auditz izenarekin ezagutzen da.

Bibliografia

  • LANDA, Iñigo: “Auditz-Akular izena dela eta” In: estibaus.info (1999/11/16)
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27,89, 95 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 52, 63 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.
sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Otxoki, baserria

Kokapena: Intxaurrondo (43.31044, -1.95438). Desagertua

Dokumentazioa: 1719; 1764; 1782; 1861; 1863; 1862; 1894

Oharrak: 1719. urtean, Ochoqui, “propia de Josefa de Miravel”; Loiolan bazegoen jesuitena zen beste Ochoqui bat.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55 or.

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-31

Aingeluberri, baserria

Kokapena: Sarrueta (43.29888, -1.95339)

Dokumentazioa: 1861 Ainguelu; 1862 Aingueru-berri; 1863 Aingueru-berri; 1894 Ainguelu-berri.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002). 83, 84 orr. (AINGELU BEABERRI)

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Zapiain, oinetxea

Kokapena: Sarrueta (43.29009, -1.95124)

Zapiain abizenekoak gutxienez XVI. mendetik erroturik daude Altzan eta eragin nabarmena izan dute Altzaren bizitza politikoan zein erlijiosoan, Arzak, Casares, Berra, Aduriz eta abarrekoekin batera.

Zapiain leinuaren oinetxea Sarruetan dago, Urumea ibaitik eta Astigarragako mugatik gertu.

C201a-018

Argazkia: Joxerra, 1987

Gaur egungo Zapiain/Zapin baserriak arkitekturaren aldetik ez dauka balio nabarmenik, baina jatorrizko leinuaren orubearen lekukoa izaten jarraitzen du.

Altzan Zapiain abizenaren lehen aipamena 1523. urtekoa da, Juanes de Çapiain, eta etxearena 1620. urtekoa. Lope de Isastik egin zuen Gipuzkoako oinetxeen zerrendan Zapiain oinetxea oker Astigarragan kokatu zuen.

ZAPIAIN izenaren aldaerak dokumentazioan: 1523 Juanes de Çapiain; 1620; 1626 Çapiain; 1635 Capiayn; 1645; 1719; 1764 Zapiain; Zapiain iuso; 1782; 1861 Zapin; 1863 Zapin; 1862 Zapin (2); 1894 Zapin. Amerikan Sapiain (Luis de Sapiain, 1714, Copiapó, Atacama, Txile).

Erreferentziak:

  • Zapiain etxea eta abizena Altzako Tokiko Bilduman, klik hemen.
  • Lope de Isastik 1625. urtean ZAPIAIN oinetxea Astigarragan kokatzen du (ISASTI, op. cit., 96. or.)
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 16, 20, 44, 95 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 83,84 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.
sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-31

Berrabea, baserria

Eduki hau ez dago euskaraz

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Garrostegi, baserria

Kokapena: Uba (43.30675, -1.95497)

Dokumentazioa: 1635; 1719 Garrotegui; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Garróstegui; 1894.

 

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 97 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 40 or.

sortze data: 2012-11-27 / eguneratze data: 2025-07-30

Zillargillene, baserria

Kokapena: Molinao (43.30781, -1.92771)

Egungo kokapena (43.30659, -1.92744)

Dokumentazioa: 1703 Platero; 1719 Laterorena; 1764 Zillarguillenea; 1782 Zillarguillenea; 1805 Cillarguillenea; 1860 Cillarguinene; 1861 Cillarguiñena; 1863 Sillarguillene; 1862 Sillarguille; 1894 Cillarguillene.

Oharrak: Autopista egiteko erautsi zuten eta baserri berri bat eraiki zuten zegoen lekutik gertu.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 8) 8 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-31

Txurdiñene, baserria

Kokapena: Lau Haizeta (43.3038, -1.93003)

Dokumentazioa: 1703 Gurdiña; 1719 Churdinarena; 1764 Churdinarenea; 1782 Churdinanea; 1805; 1861 Churdiñaena; 1863 Churdiñáena; 1862 Churdiñena; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 146) 122 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-31

Txapiñene, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31466, -1.93417). Desagertua

Dokumentazioa: 1620 Chapinena; 1626 Chapinena; 1703; 1719 Chapinarena; 1764 Chapiñenea; 1782 Chapinenea; 1861; 1862; 1894

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 71) 49 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 75, 95 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-31

Telleria, baserria

Kokapena: San Marko (43.30366, -1.92104)

Dokumentazioa: 1764 Texeria de Chipres; 1805 Thelleria; 1863 Tellería; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 141)  120 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-31

SASOTEGI

 

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2012-11-27

Papin, baserria

Kokapena: Molinao (43.312, -1.92147). Desagertua

Dokumentazioa: 1635; 1703; 1719 Pampin; 1782; 1805; 1861; 1863; 1862; 1894

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 139) 118 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-31

Matxikar, baserria

Kokapena: Arriaga (43.31636, -1.92941). Desagertua

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 66, 77) 44, 54 orr.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

Laskiñene, baserria

Kokapena: Uba (43.30695, -1.9554)

Dokumentazioa: 1703 Lascoañene; 1764 Lascoñene; 1782 Lasquinena; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 122) 106 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

Larditxiki, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31676, -1.93708)

Dokumentazioa: 1860 Lardachipi; 1861; 1863; 1862; 1894. Larditxiki

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 135)  116 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

Kataliñene, baserria

Kokapena: Lau Haizeta (43.30655, -1.94107)

Dokumentazioa: [1527 “tierras censales de Santa Catalina”]; 1626 Catalinarena; 1635 Catalinarena; 1703 Catalinarene; 1719 Catalinarena; 1764 Cathalinarenea; 1782 Cathaliñenea; 1861; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 59) 36 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

Kastillun, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31028, -1.9284)

Dokumentazioa: [1537 “tierras llamadas Castin”, “tierras llamadas Gaztelin]; 1561 Castellon; 1620 Castillun; 1626; 1635; 1703; 1719 Castilun; 1764; 1782 Castillum; 1805; 1861; 1862; 1863 Casta-illun; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 76, 77, 135,143)  54, 116, 121 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

JUANENE. Etxea

 

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2012-11-08

Illarregi, baserria

Kokapena: Lau Haizeta (43.30684, -1.942)

Dokumentazioa: [1539 Juan Perez de Yllarradi]; [1553 Ylarradi]; 1620 Illarradi; 1626 Yllarradi; 1635 Yllarradi; 1703 Illarradi; 1719 Illarradi; 1764 Illarradi; 1782 Illarradi; 1861; 1862; 1863 Illarrégui; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 151)  125 or.

ILLARADI

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 59, 95 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

Ibarburu, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.311, -1.93494)

Dokumentazioa: 1736; 1764 Ibarburunea; 1782; 1861; 1862; 1863; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 78, 151)  55, 125 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-08 / eguneratze data: 2025-07-30

IBARBIA. Etxea

 

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2012-11-07

Garberabea, baserria

Kokapena: Garbera (43.31025, -1.94186)

Dokumentazioa: 1531 La Carbonera de baxo; 1539 La Carboera de abaxo; 1620 Garbuera de iuso; 1635 Carbuera de jusso; 1703 Garbuera; 1719 Garbera de yuso; 1764 Carbuera de avaxo; 1782 Garbera de abajo; 1861 Garrrerabea; 1862; 1863 Garberá-béa; 1894.

Oharrak: 1531. urteko dokumentuan La Carbonera de baxo eta La Carbonera agertzen dira; ondorioz, Garbera-goia litzateke jatorrizko Garbera eta Garbera-bea berriagoa.

 

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 148)  124 or.

GARBERA

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 72)  50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34,53,54, 59,71,83, 89,95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 53 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Eguzkitza, baserria

Kokapena: Arriaga (43.31597, -1.92778). Hondatua

Dokumentazioa: 1620; 1635; 1703; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863;  1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 77, 147)  54, 123 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 95 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Basotxiki, baserria

1968 (Martin Zabaleta)

Baserria mende honen hasieran eraiki zen. 1971tik 1973ra bitartean eraitsi zuten.

Bi familia bizi ziren, Zabaleta ezkerraldean eta Garmendia-Iriarte eskuinaldean.

“Patxi Lazkano-ren arabera, 1903an sortua. Bi etxebizitza zituen. Batean Ignacio Garmendia bizi zen, Intxaurrondoko Txandarmene baserrikoa, seme-alabak izan zituena. Bestean, Juan Zabaleta, Leitzatik etorri zena. Honen semeak: Paco, Vitoriano, Juanito eta Angel.” (LAZKANO, Patxi: Historia de San Sebastián, Alza e Intxaurrondo”, Donostia, 1996)

“Ezkontza. Martzial donearen eliz nagusiyan igaro dan aste orretan elkartu ziran “Baso txiki” basetxeko Jon eta Galarraga’tar Adriana andereñoa. Zorionak ta ondo izatia opa diegu beren bizimodu berrian.” Argia, 1934-04-29 – 682 zbka. (Arg.: ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 141) 120 or.)

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Artxipi, baserria

Kokapena: Altzagaina (43.31144, -1.92923)

Dokumentazioa: 1626 Arçac-chipi; 1635 Arçac de yusso; 1703 Arzac yuso; 1719 Arzaque chiqui; 1764 Arzac yuso; 1771 Arzac; 1782 Arzac de abajo; 1860 Arzachipi; 1861 Arzachipi; 1862 Arzac-chiqui; 1863 Arzac-chiqui; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 57, 69) 33, 48 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Artolategi, baserria

Kokapena: Sarrueta (43.29686, -1.95555). Desagertua

Dokumentazioa: 1635 Artola; 1719; 1764; 1782; 1862; 1863 Artolátegui.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K  72) 50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 21, 95 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Arroas, baserria

Kokapena: Intxaurrondo (43.31093, -1.95226). Desagertua

Dokumentazioa: 1703 Arroras; 1719 Arroa; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Arroás; 1894.

ARRUAS, ARROAS

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 143) 121 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Amoreder, baserria

Kokapena: Lau Haizeta (43.30391, -1.93374)

(Arg.: Iñigo Landa, 1987)

 

Dokumentazioa

  • Leku izenaren lehen aipamena: 1516, Amoreheder. Jatorrian, Erdi Aroaren amaieran, eta XVI. mendean zehar, Amoreheder izena sagasti bati dagokio. [1]
  • Baserriaren lehen aipamena: 1620. [2]
  • Izenaren aldaerak: Amoreheder (1516, 1545), Amoreder (XVII-XIX. mendeetan, 1863, 1894), Amoeder / Amueder (1861), Amore-eder (1862), Amuar (XX).
  • 1764. urteko dokumentuan etxeak barrutiari (“partido”) ematen dio izena.[3]

Toponimia

Amoreheder leku izenean AMORE + EDER osagaiak daude.

Honen inguruko erreferentziak:

  • AGUD: Materiales…, I, 856: “AMORE. ‘amor’. Se halla en la toponimia y onomástica… Es evidente que se trata del romance ‘amor’…”
  • ARZAMENDI: Términos…; 102: AMORE=AMOR. Xemeno de Dona Amorea Pero Gaico (1366); Garcia D´Egui Amorexea (1366) / Idem, 202: EDER= hermoso. Larrehederra (945); Elvira Mutil Ederra (1300); Samuel Eder (1425); Maria Ederra (1280); Martin Ederra (1427);…
  •  MITXELENA: Apellidos…; 45: “amore” <amor> <amante> / Idem; 80: “eder” <hermoso>
  • MITXELENA:  Introducción…, 569: “H intervocálica.- Aunque en los documentos medievales se haya podido emplear sin más valor que e de un elemento de separación (p. ej., acaso, ‘Larrehederra’ CSM 11, año 869, de larre ‘pastizal, dehesa’ y eder ‘hermoso’)…”
  • IRIGOYEN: Sobre toponimia…, 47: Domingo EDERRA, izena (1366).  / DIEZ: Apellidos…, 168: Nombres propios acabados en -US: Amorinus > Ovequeo Amoriniz (1106); Petros Ammoriniz. / Idem, 271: Amorosa > Maria Amorosa (1151).
  • MUJIKA: Euskal…, VII, 79: AMOROLA, lurtsaila (Hernanin). / Idem, 179: AMOEDER (AMOREDER) Altzako baserria, B 2 sekz. 1 negoz. I saila, 1 lib. 1 exp. 1.824 urtea. / AMOREDER, baserria, B 2 sekz. 1 negoz. I saila, 1 lib. 1 exp. 1.832 urtea; erreg. 54. 108. 25. “Amoreder baserria. Amore- (amor), -eder (hermoso)” / AMURUS, komentua. “Amurus komentua. Ategorrietaldean dagoen komentu honen izena gaskoin kutsukoa, gaskoinerako amurus (amorous) kontutan edukirik.” / Idem, 323: AMOREDER baserria, Pasaian.
  • ALIBERT: Dicctionnaire…, 100: AMORA= “Mûre (fruit du mûrier)
  • TELLABIDE: Registro…; 51: AMUEDER. Caserío. (Amuer; Amoreder; Amore-eder) / AMUERKO ITURRIYA. Manantial.
  • KEREXETA: Linajes…, 31, 272: “Amo” Donostian, “Amoene” Igeldon, “Amoinetxeberri” Meagas (Getaria), “Amolaiz” Elizalde eta Iturriotz (Oiartzun), “Amonania” Karrika (Oiartzun), “Amorain” Eskoriatza.
  • ELORTEGI: Pasaiako…: Andreederra (1839), Araneder (1695), Arrieder (1670), Mariederrenea (1796)
  • KEREXETA: Linajes…, 31: Amoréder. Isidro de Echeberria Amoreder, vecino de Donostia en 1772 / Amuéder berri y zar. Barrio Altza. Donostia, según Isasti. (Probable “Amoéder”; véase Mitxelena, art. 43.) / Beste sarrera batzuAmo (Donostia), Amoene (Igeldo), Amoinetxeberri (Oiartzun), Amolaiz (Oiartzun), Amonania (Oiartzun), Amorain (Eskoriatza).

Erreferentziak

  • [1] 1516-09-18. Petri Martinez de Estibaos eta Martin de Casares-en arteko auzia, Amoeder sagastiko mugarriak direla eta. (Valladolideko Erret Kantzelaritzako Artxiboa, Reales Ejecutorias, C 312/17). Bestetik, 1545-08-12 datako dokumentuan, Pedro de Arzak eta Domingo de Estibausen arteko auzia dago, arzaktarren ganaduak Estibaostarren Amoeder sagastian sartu zirelako (VEKA, Escribanía Quevedo, Pleitos Fenecidos, C 4446/2 L 178): “…an entrado en los mançanales del dicho mi parte que son en el termino llamado Amoreeder cuyos limites son notorios…” “(segidan, Juan Bono de Tolosa-ren testigantza, Donostiako auzotarra)...yten si saben e juran que los dichos mançanales de tiempo inmemorial aca a lo menos de mas de noventa y çien años a esta parte an seydo y son de presente tierras del termino y partido de la tierra y unibersidad de Alça y salieron y fueron conpradas de la casa de Casares que es de la tierra y unibersidad tanbien de Alça las dichas tierras de Amoreheder donde se pusieron los dichos mançanales.” “( Martin de Casares-en testigantza) …que las dichas tierras y mançanales de dicho Domingo de Eztibaoz nombrados de Amoreeder son en la tierra e unibersidad de Alça y es su termino y partido y lo han sido en todo su tiempo las quales tierras vendio Martin de Casares padre d´este testigo señor que fue de la casa de Casares que asi bien es en la dicha tierra de Alça y d´ella a Pedro de Eztibaoz padre que fue del dicho Domingo de Estibaoz y despues el dicho Domingo planto mançanal…” (Aip.: MORA, Juan Carlos; ZAPIRAIN, David: Altza: de los cubilares al concejo. Artiga Bilduma 1, AHM, 1996…, 33-38).
  • [2] 1620-09-02. Altzako San Martzial parrokiko eliztarren ahalorde gutuna. (Donostiako Udal Artxiboa. “Altzako Agiririk Zaharrenak” kutxa, 3. zbka.)
  • [3] Urumeako zilegi-mendien produktuen banaketan parte har dezaketen etxeen zerrenda. (Donostiako Udal Artxiboa. “Altzako Agiririk Zaharrenak” kutxa, 8. zbka., 63r – 67v fol.)
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 146,147) 122, 123  orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”. In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 20,27, 47, 54, 55, 61, 71, 95 orr.
  • MORA, Juan Carlos; ZAPIRAIN, David: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26,33, 37 orr.
sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Alamoria, baserria

Kokapena: Molinao (43.30748, -1.92383). Desagertua

Dokumentazioa: [1523 tierra llamada Alamurua]; 1575 Alamuba1; 1626 Alamuria; 1635 Alamulia; 1719 Ala Mulia; 1782 Almuria; 1805 Alemuria; 1860 Alejandriya; 1861 Alamodia; 1862; 1863; 1864 Alamulia; 1894.

Alamoi

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 135) 116 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2025-07-30

Aizpurutxo, etxea

Kokapena:

Lau Haizeta kalea, 1

Datuak:

  • 1906. urtean eraikia (Gipuzkoako katastroa)
  • 1914, Joaquin Aizpurua, apaiza (elizaren inaugurazioa)
  • 1927, Joaquin Aizpurua, apaiza (San Luis elizaren inaugurazioa)
  • 1931-36 EAJ-PNV alderdiaren batzokia (beste batzoki bat zegoen Ibarbia etxean, Herreran)
  • 1950 “Herederos de Don Joaquín Aizpúrua”. Lizentzia Aizpurutxon obrak egiteko (Udal Artxiboa)

Joaquin Aizpurua apaiza

Joaquín Mª Aizpurua Casares

(Usurbil-Zubieta, 1860-12-28 / Altza, 1928)

Genealogia: AIZPURUA CASARES

  • (Usurbil, 1798-06-16) Modesto Aizpurua Zubeldia ++  (Altza, 1793-08-08) Mª Rita Casares Larrumbide (Altzan ezkonduak, 1821-07-15)
    • (Usurbil, 1822-04-27) Jose Maria ++ (Altza, 1825-08-12) Mª Josefa [Juana/Susana] Casares Larrumbide (Altzan ezkonduak 1852-02-14)
          • 1852-10-14 Jose Calisto
          • 1853-07-19 Jose Luis
          • 1855-02-15 Maria Carmen
          • 1857-01-16         Miguel Maria Fulgencio
          • 1858-11-17         Maria Vitoria
          • 1860-12-28         Joaquin Maria, Altzako apaiza
          • 1862-04-18         Miguel Anastasio
          • 1863-12-22         Jose Ygnacio Tomas
          • 1866-03-13         Jose Leandro, Altzako medikua
          • 1868-06-29         Petra Josefa
    • 1824-03-26         Jose Joaquin Maria
    • 1827-04-13         Miguel Antonio
    • 1829-12-10         Juan Miguel
    • 1833-03-14         Pedro Jose

“Boneteak”

Gaur egun San Martzial elizaren hegoaldeko alboko arkupean dauden harri landuzko bi pieza dira, 55 x 55 x 40 cm neurrikoak, jatorriz Aizpurutxo etxeko lorategira sartzeko ate-zangoen erremate gisa jarrita zeudenak. Bere formak, apaizen boneteak gogorarazten dituzte, ziur aski, etxearen jabe eta San Martzialen adjutore zen Joaquin Aizpuruari erreferentzia eginez.

Erreferentziak:

  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 43,57,64, 81)  19, 34, 41, 59 orr.
      • 19. or. “Aizpurutxo’ko Zugasti’tar Anixeto”
      • 34. or. “Martillungo Migel Aizpurutxoko Juanitoren kontra” [pilota]
      • 41. or.: “Gaxorik luze-xamar egon ondoren, il da Aizpurutxoko Berra’tar Joxe Manuel.”
      • 59. or. “Astelenian bildu giñan Aitzpurutxo’ko batzoki berriyan abertzale talde ederra. Berrogeita amarretik gora giñan, eta ori guztiyak bildu ez giñalarik…” 1931-08-02
  • 1934. urteko errolda: Aizpurutxo
      • Albizu Maiza María Manuela
      • Apalategui Albizu José María
      • Apalategui Dorronsoro Lorenzo
      • Dorronsoro Echeverira Francisca
      • Elorza Oñativia Carlota
      • Mugica Laborda José Luis
      • Mugica Laborda José María        H (sic) 29 Sacerdote
      • Mugica Laborda Visitación
      • Zapirain Aramburu J. Antonia
      • Zugasti Arocena Anselmo
      • Zugasti Elorza Fermín
sortze data: 2012-11-07 / eguneratze data: 2021-05-01