Kategoriaren artxiboa: Arkitektura

Lasunene baserria

LASUNENE (9B)

Dokumentazioa: 1719 Lazunenea (errota); 1764 Lazunenea; 1782 Lazunenea; 1861 Lasunene; 1863 Lasuene; 1862 Lasunene; 1894 Lazunaene; Lazunene.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001),  63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Parada oinetxea

(Arg.: Iñigo Landa, 2014)

Kokapena

Mirakruz Gaina, 43.321017, -1.949030

Dokumentazioa

  • Abizenaren lehen aipamena: 1261 Gonzalo de la Parada
  • Etxearen lehen aipamena: 1465
  • Aldaerak: La Parada, 1616, 1637, 1638, 1703; 1782 Parada abajo; 1861 Parada-bea.
  • Oharrak: Oinetxea. Armarria dauka.

Deskribapena

(Arg.: Joxerra, 1987)

XVII. mendean fundatutako baserria. Egun, hiri ingurunean murgilduta dago eta bi bizitzarako erabilera du. Hiru fatxada libre eta mehelin fatxada bat ditu. Fatxada nagusia nabarmendu egiten da azpaduretan, barlasaietan eta inpostetan dituen silarriengatik, eta bi isurkiko zurezko faldoien azpian dagoen erdiko ezkutuagatik. Behe oinaz, lehen oinaz etaestalkipeko oinaz osatzen da, eta estalkiaren mendebaldeko erdiaren berrikuntza bereizten da. Behe oineko baoak garaje sarbide gisa aldatu dira. Alboko fatxada entokatutako harlangaitz hormakoa da, kanpoko eskailera du eta haren baoetako batzuk ez dira jatorrizkoak. Lorategira ematen duen hegoaldeko fatxadak balkoi jarraitu bat du teilatu hegalaren azpian jabaloien bidez eutsita eta bi sarbiderekin.

Erreferentziak

  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 28-29 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 19,22,27,45,95 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 59, 74 orr.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23 or.

Babes erregimena: A

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Gartziategi baserria

GARTZIATEGI (11C)

Dokumentazioa: 1719 Garcitegui; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Garciátegui; 1894.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 37-38 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

Ancora: Caserío Gartziategi (siglo XVI) https://www.facebook.com/1631783877146485/posts/2871944603130400/

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2020-12-27

Ubegi baserria

UBEGI (7B)

Dokumentazioa: 1635; 1703 Ruegui; 1719 Uregui; 1746 Huegui; 1764 Huegui abaxo; 1782 Hubegui de abajo; 1860 Ubey; 1861; 1863; 1862; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 36-37 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-09

BARBOTEGI

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2015-01-03

Mendiola, mendia

Mendiola (Arg.: Iñigo Landa)

Kokapena

Altzako udal mugapean dagoen Ulia mendiko alderdia, Bidebieta auzoan.

Izena

Izena mendiko goialdean dagoen Mendiola baserritik hartu du, eta honek baserriko jabearen abizenetik dator (ikus Mendiola baserria).

Mendiola izena hartu aurretik Iruguruzeta (1811) edo Monte de las Cruces (1874-1930 urte bitarteko kartografian) izenak izan ditu.

Historia, kultur eta natur ondarea

Herrera, Bidebieta eta Mendiola mendia, 1980 urte aldera (Arg.: Tomás Paulis)

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2022-10-05

Londres baserria

LONDRES (6C, hondatua)

Dokumentazioa: 1861; 1863; 1862; 1894.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 39 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Berra baserria

BERRA (4G)
Dokumentazioa: 1390 [Berra; Bera; Presa]; 1465; [1523]; [1555]; 1620; 1626; 1635; 1703; 1719; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863; 1894 Berra-goya.
Oharrak: Oinetxea.

Altzako Tokiko Bilduma: http://altza.info/multzoa/?z=Berra_oinetxea

“Berra, communa d’Italia” In: estibaus.info (2009)

“Moneda y Berra: Distintos caminos, un mismo final” In: estibaus.info ( 2003/10/..)

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 33 or.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51,161)  27,130 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 19, 27, 34, 35, 77, 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 57 or.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-09

Mirabarkera baserria

(1950 urte aldera)

Kokapena

Dokumentazioa

  • 1703 Errosario Kofradia
  • 1704: Pedimento de Pedro de Lezo con Joaquín de Larreandi, sobre la venta de las sidras de la casería Mirabarqueras, sita en el lugar de Altza. AGG-GAO COECI1902
  • 1719 “Casa llamada Miravarqueras, propia de Joaquín Larreandi” (Berwick-eko dukeak Donostiaren setioan egindako kalteak ebaluatzeko ahalmen ordea)
  • 1739-09-16. Teresa Ignacia de Noblezia, dueña de la casería Mirabarqueras en Altza, comunica al alcalde de Rentería haber sido cortado parte de los helechos que le correspondían en el terreno concejil, junto al caserío Bordazar. 1 p..
  • 1764. Urumeako zilegi-mendien produktuen banaketan parte har dezaketen etxeen zerrenda
  • 1749. Rosalía de Olaberriaga (m. 1778)[1]
  • 1782 Miramarquera: 1805; 1860 Miamarquia; 1861; 1863; 1862; 1894. XX. mendean: Mirabarkera, Miamarka

Erreferenziak

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-04-20

AURRIN

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2012-10-31

Txipres baserria

Kokapena

San Marko, 43.304717, -1.921346

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1425, “de partes de iuso del dicho camino de azhia Chripres”. Etxearen aipamenik zaharrena: 1523, “Juanes de Chipres se presentó diciendo que sus antepasados tuvieron la casa de Chipres”
  • Izenaren aldaerak: Cipres (1625, Lope de Isasti)
  • Oharrak: Dorretxea. Oinetxea.

Deskribapena

Osorik harlangaitz hormaz eraikitako fatxadak ditu. Harrizko dobelez eta arku zorrotzez egindako hiru bao nabarmentzen dira. Horietako bi fatxada nagusian daude. Jatorrizko baoetako asko itsututa daude eta perimetroan zehar beste batzuk ireki dituzte. Horietako batek hormigoizko balkoia du. Gainera, kanpotik sarrera duen alboko gorputz bat erantsi diote. Behe oina, lehen oina eta estalkipeko bigarren oina ditu.

“El caserío Txipres se halla situado cerca del camino de San Marcos, alejado del núcleo de Altza. Algunos historiadores se refieren a este caserío como un hito dentro de una de las muchas variantes del Camino de Santiago. La estructura del caserío posee unos sólidos cimientos debido a una antigua estructura, lo cual unido a su imponente construcción debió impresionar a los habitantes de la zona. La leyenda señala que fueron los gentiles los que arrojaban grandes piedras con su fuerza prodigiosa. Estas moles serían según la leyenda los cimientos del actual caserío Txipres. Podría tratarse de una antigua casa torre de severo aspecto y muros muy gruesos realizados en sillar y sillarejos calizos con buenos esquinales. En la puerta y ventana original domina el eje vertical en forma de arco apuntado con grandes dovelas. A la construcción original se le levantó un piso de fábrica de mampostería de muros menos gruesos con huecos bien recercados de piedra y se abrieron otros huecos desordenadamente en el macizo muro base. Originariamente se cubría a cuatro aguas. Actualmente también se han abierto huecos y se ha transformado en un caserío bifamiliar de dos alturas y desván con cubierta a dos aguas por lo que las ventanas laterales del último piso están partidas y cegadas. También parece que fue utilizado como convento; en el interior del caserío, en un nicho del actual desván, se conservaba una talla muy antigua de San Jerónimo en actitud penitente golpeándose con una piedra.”[1]

Ganbaran San Jeronimoren zurezko tailua gordeta dauka.

Erreferentziak

  • Dokumentuak Altzako Tokiko Bilduman
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 78) 55 or.
  • AHM: Txipres oinetxearen XX. mende hasierako argazkiak In: estibaus.info (2016/11/20)
  • Altzako Tokiko Bilduma: Txipres
  • CALVO BARCO, Angel. “Las ermitas de Bizarain”  In: Hautsa Kenduz  IX (2007), 47-101 orr.
  • [1]HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 38 or.
  • ISASTI, Lope: Compendio historial de Guipúzcoa. Bilbao: Amigos del libro vasco, 1985, t. VI, 95. or..
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • MORA; Juan carlos: “Una hidalguía altzatarra” In: estibaus.info   (1997/04/..)
  • MURUGARREN ZAMORA, Luis: “Cuaderno de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastián – Registros de actas I (1570-1599)”, In BEHSS, 30 (1996), 336. or..
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

Babes erregimena: C

San Jeronimoren zurezko tailuak babesik ez dauka.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Pelegriñene baserria

(Arg.: Joxerra, 1987)

Kokapena

Lau-Haizeta, 43.306079, -1.939015

Dokumentazioa

Lehen aipamena: 1527, Pelegrin de Arpide, jabea.

Aldaerak: 1539 Madrigal; 1635 Pelegrinena; 1703 Pelegriñarene; 1764 Pelegriñenea; 1782 Pelegrinenea; 1862 Pelegrin.

Deskribapena

(Arg.: Ángel Calvo, 2007)

Eraberritutako baserria. Behe oina, lehen oina eta bi isurkiko estalkipeko bigarren oina ditu. Eraberritze lana bi goisolairuetako fatxada nagusiaren bilbadurara ere hedatzen da. Emokadura berriak, berriz, silarriak agerian uzten ditu behe oineko baoen eta alboko beste bao batzuen azpaduretan, eta alboko horma aurreratuetako eta irtenetako erremateetan.

Baserriaren albo batean gurutze bat dauka.

Erreferentziak

  • CALVO, Ángel María; LÓPEZ, Manuel: “Cruces de piedra en cumbreras y fachadas de caseríos guipuzcoanos”, in: Altza, Hautsa Kenduz II (1994), 85-96 orr.
  • AHM: “Novedades de la colección local (Tokiko Bilduma)”, in: Estibaus bloga (1999-12-16)
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51, 57) 27, 33 or.
  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 35 or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Pelegriñene: “La casería de Pelegrín””, in: Altza, Hautsa Kenduz VI (2001), 145-162 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?”, in: Altza, Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

Babes erregimena: C

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Gazteluene baserria

GAZTELUENE (8F)

Dokumentazioa: 1719 Gastelurena; 1764 Gazteluenea; 1782 Gazteluenea; 1805 Gazteluenea; 1862 Gaztelu; 1863 Gaztelu; 1894.

Oharrak: 1719. urtean Gastelurenaren jabea Miguel de Gastelu da.
TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautza Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

GAZTELUENE BERTSO ESKOLA: “Altzako Pakon paranoiak” In: Hautza Kenduz VI (2001), 37-50 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Udaletxea, Kontzeju etxea

Kokapena

Altzagaina

Deskribapena

“El Ayuntamiento. Se trata de un modelo típico de casa consistorial, aunque de claro carácter rural. Es un edificio de planta rectangular y cubierta a tres aguas formando frontón en la fachada principal. Consta de planta baja, primera y desván. El aparejo es de sillería en cercos de los vanos, platabandas y frente de la testa. El resto es de mampostería enlucida. La fachada principal está situada en el lado más corto y orientada al sur, es de composición simétrica y tiene los vanos con enmarques de sillar. En la planta baja se abren tres accesos adintelados, encima un balcón corrido con ménsulas y barandilla de hierro. En el desván y flanqueado por dos ventanas, se abre un balcón sin vuelo sobre imposta. En la esquina hay un cortavientos que en su parte alta, en un pequeño sillar, tiene un reloj de sol situado en una pendiente. La fachada posterior está asegurada con cuatro contrafuertes escalonados.”[1]

Barrualdean udaletxeko osoko bilkuren aretoko jatorrizko altzariak gordetzen dira. 1999. urtean Herripe auzo elkarteak aulkiak, mahaia eta armairua eraberritu zituen [2], eta 2021ean Ekialdeko Barrutiaren ekimenez eraberritu gabe geratu zen zinegotzien eserleku luzea konpondu zen.

Kanpoaldean, ezker aldeko izkinan, bi eguzki-erloju daude.

Kanpoaldean ere, 2009. urtean udaletxearen etxaurrea txukuntzen ari zirela “Plaza de San Marcial – Villa de Alza” esaten zuen plakaren azpian, “Plaza del Concejo” jartzen zuen beste bat aurkitu zuten. Biak kendu zituzten eta orain ez dago ezer.

Kronologia

  • 1390: Altzatar talde bat Estibaus izeneko zelaian bildu ziren San Martzial eliza eraikitzeko. (Estibaus oinetxea gaur egun Elizalde izenarekin ezagutzen da eta Altzagainan dago, elizaren aurrean, bolatokiaren ondoan)
  • Mende horretatik eta udaletxea eraiki bitartean, kontzejuaren bilerak elizaren kanposantuan egingo dira.
  • 1552: “los homes hijosdalgo e vezinos  de la tierra de Alça, vezindad e jurisdicion de la villa de San Sebastian, que estamos aiuntados en nuestro conçejo e aiuntamiento en el cimenterio de la Iglessia de señor San Marçal de la dicha tierra, segun que lo avemos de husso e costumbre de nos ayuntar”
  • 1764: “Casa Concegil”
  • 1844: “Casa Consistorial de la Población de Alza”
  • 1889: Egungo udaletxea

Erreferentziak

  • AGUIRRE SORONDO, Antxon: “La casa concejil de Altza” In: Hautsa Kenduz V (1999), 71-75 orr.
  • [1] HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 42-43 orr.
  • [2]HERRIPE: “Recuperación del patrimonio de Altza” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 207-212 orr. Honekin lotura ARRIETA, Elena: Un ejemplo de recuperación del patrimonio, in: Estibaus 1999 (15)
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • AGUIRRE SORONDO, Antxon: “La casa concejil de Altza”, in: Hautsa Kenduz V (1999), 71-75 orr.

Babes erregimena: D

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2024-06-29

Garbitokia, Herrerako

(1960 aldera)

Kokapena

Herrera, 43.318559, -1.938247

Proiektua (1911-10-18)

Dokumentazioa

  • 1911-10-18 Garbitokia eraikitzeko proiektua.
  • 1956-1958 urte bitartean Txingurri erreka estaltzeko lanak egin ziren (DUA, H-03524-02)
  • 1960ko ekainaren 29ko data duen argazki batean, Txingurri estalia dago eta garbitokiaren izkina bat agertzen da, teilatua egoera kaxkar batean dagoela.
  • Garbitokia eraisteko lanak 1962ko ekainaren 27an J.M. Antonio Grajiarena kontratistari esleitzen zaio, eta honek uztailaren 2an kitapena aurkezten du. (DUA, A-04010-06)
  • Airetiko argazki batean, 1963ko martxoan egina, garbitokirik ez dago eta eremu guztia, trena eta errekaren artekoa, berdindua agertzen da, berdindu berria antzean.

1908

Erreferentziak

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-13

Lizardi baserria

LIZARDI (5B, desagertua)

Dokumentazioa: [1360 Ihoan de Liçardi]; [1379 Martin de Liçardi]; 1465; 1501; 1535 Liçardi Andi; 1597 Liçardi; 1620; 1626 Liçardi; 1635 Liçardi; 1703; 1764 Lizardi de arriba; 1782 Lizardi de arriba; 1861; 1863; 1862; 1894.

Oharrak: Oinetxea.

FERMIN, Agustín: “Trayectoría de los Hoa en Altza” In: Hautsa Kenduz V (1999), 49-55 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

SAN ROMAN, Alaitz: “Altzako Lizardi Baserria” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 85-93 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2016-06-14

Gomistegi baserria

Irudi gehiago ATBn.

Kokapena: 43.322906, -1.937789 ; Jatorrizko kokapena: 43.322331, -1.937552

Dokumentazioa:

  • Lehen aipamena: 1535, Gomeztegui.
  • Izenaren aldaerak: Gomiztegui (1545); Gomistegi (1805).

Oharrak: Oinetxea (1625, Lope de Isasti). XX. mende hasieran, Gomistegi bota egin zuten errepidea egiteko eta berria eraiki zuten egungo kokapenean.

Erreferentziak:

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2019-06-05

Uba ermita

UBA (7A, desagertua)

Dokumentazioa: [1292 Pero Arnalt d’Uhua]; 1362 Hue; 1379 [Hua, Juan de]; 1635 Hua; 1664 Hua; Huba; 1703 Rua; 1719 Huba (ermita); 1733 Hua (basilica); 1764 Huba; 1782 Huba; 1861; 1863 Ntra. Sra. de Uba; 1894.

Oharrak: Leku berean egin zen eraikinearen barruan kokatuta dago ermita. XIII. mende amaieran abizen bera modu ezberdinez aurkitzen dugu idatzita: 1292 Pero Arnalt d’Uhua, 1293 Per Arnaot de Hua, 1297 Per Arnaot de Chua. 1362. urteko dokumentua Martin Gomisen testamentua da, gaskoieraz idatzita, eta bertan dituen jabetzak: “en lo bosc du Hue & en les berges du Hue, en lostau…”, hau da, basoa, hegiak, eta etxea.

laermitadeuba.blogspot.com

“La romería de Uba” In: estibaus.info  (2002/03/..)

“Rehabilitación de Uba” In: estibaus.info  (2003/06/..)

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K16, 18, 24, 42, 47, 151, 164) 19,21, 26, 37, 38, 100, 101, 111 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 31) 15 or.

CALVO BARCO, Angel María: “Santa María de Hua de la Anunciada “La Ermita de Uba”  In: Hautsa Kenduz VI (2001), 95-144 orr.

CALVO BARCO, Angel María: “Santa María de Hua de la Anunciada “La Ermita de Uba (II)”  In: Hautsa Kenduz VII (2001), 87-134 orr.

CALVO, Angel: “Romería de Uba” In: estibaus.info (2009/06/27)

CALVO BARCO, Angel: “Nuevos tiempos para la ermita de Uba” In: Hautsa Kenduz XI (20011), 151-156 orr.

CALVO, Angel: “Norberto Chiapuso in memoriam” In: estibaus.info (2011/02/..)

CALVO, Angel: “La romería de Uba de este año” In: estibaus.info (2011/05/13)

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 43-44 orr.

INZAGARAY, Ramón: “La Capilla de Uba” In: Hautsa Kenduz II (1994), 97-107 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

LANDA IJURCO, Iñigo; ETXEBESTE GONZALEZ, Juan Carlos: “Altza XIV. eta XV. mendeetan” In: Hautsa Kenduz III (1996), 51-71 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 21, 46, 95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 83, 84 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996),17 or.

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2016-06-09

SAGARDOTEGIAK

 

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2012-11-04

Etxe Merkeak (Colonia María Cristina)

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 3)  7 or.

ALTZAKO TOKIKO BILDUMA / COLECCIÓN LOCAL DE ALTZA
http://altza.info/multzoa/?z=Etxe_Merkeak

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 83-84 orr.
http://www.altza.net/index.php?option=com_content&view=article&id=84&Itemid=111&lang=eu

“En el año 1916 se había constituido en la capital guipuzcoana la  Asociación General para la construcción de Casas Baratas de San Sebastián. Formaban parte de esta asociación más  e 120 socios que pagaban una cuota mensual de una peseta. Ese mismo año la asociación compró 4.000 m2 de terreno enclavados en Herrera con el fin de construir 52 casitas, aisladas unas de otras y cercadas por un jardín o huerto. El proyecto fue obra del arquitecto y presidente honorario de la Asociación José Gurruchaga.
Para tal fin consiguieron un préstamo de la Caja de Ahorros Provincial
de Gipuzkoa de 160.000 pesetas a un interés del 3,5%. Al año siguiente el
Consistorio Municipal otorgó una subvención de 6.000 pesetas cantidad que equivalía al costo de una casa y que se entregaría cuando se diera por
finalizado el proyecto.

Debido al aumento del precio de los materiales y de la mano de obra el
proyecto se vio reducido a la construcción de 28 viviendas, aunque
finalmente en el año 1922 estaban tan solo terminadas 13 casas.  El grupo de casas construidas se denominó Colonia de María Cristina.

LAMARIANO GARAGARZA, Iker: “Maria Kristina Kolonia eta Gipuzkoako Etxe Merkeak”. In: Altza Hautsa Kenduz XI. Altza: Altzako Historia Mintegia, 2011 (69-82 orr.)

1921ean Altzako Maria Kristina Koloniaren inaugurazioa ospatu zuten. Proiektuaren sustatzailea, 1916an sorturiko Asociación General para la Construcción de Casas Baratas elkartea izan zen. Urte horretan bertan 4.000 m2-ko lurzorua erosi zuten Herreran, 52 etxetxo eraikitzeko asmoarekin. Proiektuaren diseinatzailea José Gurruchaga arkitektoa izan zen. Finantziaziorako, Gipuzkoako Aurrezki Kutxaren 160.000 pezetako maileguaz gozatu ahal izan zuten, %3,5eko interesarekin. Hurrengo urtean, Udaletxeak 6.000 pezetako diru-laguntza ematea adostu zuen, etxe baten balioa hain zuzen eta, hau, lanak bukatzean emango zen. Eraikuntzarako materialen eta eskulanaren garestitzeak, sustatzaileak, proiektua 28 etxetxora murriztera behartu zituen. Azkenik, 1922an, 13 izan ziren guztira eraiki zirenak. Argia aldizkariko 1921eko urriaren 23ko zenbakian, ordurako zortzi etxe eraikiak zirela dio, eta aurreko igandean, irekiera ekitaldian,«Eŕegin zaŕa eta Donosti’ko jaun aundi asko» izan zela bertan.

Hauek ere lorategi-hiriaren patroiaren jarraitzaile baziren ere, Larratxo Pasealekuarekin paraleloan, lerro bakarrean ordenaturiko etxe batzuen multzoa izatera baino ez ziren iritsi. Hori bai, elkarri atxiki gabeak, honek ematen dituen argiztapen eta aireztatze ahalmenekin, garaiko postulatu higienistei jarraiki. Bi isuriko estalkipean, oinplano karratuko behe eta lehen solairuz banatutako etxetxoak dira. Behe-solairua sukalde, komun eta gela batez hornitua zegoen; lehen solairua, berriz, hiru gelez.

Fatxadei dagokienez, behe solairuan fatxada osoa alde batetik besteraino okupatzen zuten bi arkuz osaturiko ataria zuten. Gaur egun ia denak estaliak daude denboran zehar barruko azalera irabazteko asmoz altxaturiko hormez. Horma hauetan gelditzen den bakarra arku haien marrazkia besterik ez da, bere zentzua eta koherentzia guztiz galdu duelarik. Garai hartako arkitekturan hainbeste erabiltzen zen armazoiaren imitazioa erakusten dute fatxada printzipaleko frontoian. Bi arkuen gainean, etxeak dituen hutsarte bakarrak diren lehen solairuko bi leihoak armazoiaren lerro hauez inguraturik gelditzen dira.

Gaur egun 12 etxetxo ditugu bertan, 12 horietatik bat behintzat eraikuntza berria delarik oso-osorik. Honez gain, batzuk eraldaketak jasan dituzte beraien jatorrizko kanpoko itxuran, eraikin mota hau berezi egiten duten elementu apaintzaileak deseginez edo aldatuz eta koloreak ere bakoitza bere erara pintatuz.

HORCAJO, Lola; FDEZ. BEOBIDE, Juan José; BLASCO, Carlos: Comercios donostiarras centenarios, nº 2 (2010), 162. or,

“Calzados Tello… Miguel Tello… nunco olvidó sus orígenes y dedicó importantes cantidades a obras sociales, como las casas del barrio María Cristina en Alza…”

sortze data: 2012-07-02 / eguneratze data: 2016-11-03

Darieta baserria

Argazkia: Joxerra Fernandez

Kokapena: 43.3189, -1.9254

Darieta etxearen lehen aipamena 1465ekoa da. Orain dela gutxi ezagutu dugun baserriak okupatutako lursailean bi familiako etxe bat eraiki zen 2008an .

Dokumentuak:

  • 1465: Estatuto y Ordenanzas para el cuidado del ganado, dados por el Concejo donostiarra a la Universidad de Altza. “Martin de Darieta señor de Darieta”
  • 1572:  Maria de Idiakaiz, vecina de Tolosa, otorga carta de pago a Catalina de Carbuera y Mari Esteban de Darieta, vecinas de Altza
  • 1577: Bernalt de Darieta, vecino de Donostia, otorga carta de obligación a Pedro del Mercado, platero, vecino de Pamplona
  • 1570: Cuaderno de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastián. (1570-1599) / In.  Luis Murugarren Zamora BHESS (30) 1996/ (5 pp.) 1572.27.X. “Casas por mojones con Alza y Astigarraga. Berra. Darieta y Casares.”
  • 1703: Relación de cofrades el año 1703 con el nombre de las casas. En Darieta 11 habitantes.
  • 1719: Carta de poder para evaluar los daños causados por el Duque de Berwick en el asedio de San Sebastián en 1719 . “Casa llamada Darieta, propia de Domingo de Berra, 1.880 reales de plata”
  • 1764: Darieta maior; Darieta menor.
  • 1782: Darieta mayor; Darieta menor
  • 1819-05-28:  Protocolización de una escritura censal de 300 ducados de plata contra la Población de Alza y sus vecinos y a favor de D. Miguel de Arzac Larrerdi. Entre los firmantes Francisco de Echeverria (Darieta).
  • 1859-01-29: Venta al ferrocarril de terrenos de los caseríos, Peruene, Ancho, y Darieta
  • 1934-08-12 Argia: “Gure Zaindari Iñaki deunaren eguenan Pasaya’n beribil  batek zauritu zuan Darieta basetxeko Goiburu’tar Trini andre on ta abertzale sutsua; baino orain ondo omen dago. Poztutzen gera.”
  • 1940-09-29: “ANUNCIO DE VENTA” / El Diario Vasco, p. 4: “Los albaceas del finado don Segundo Casares sacan a venta las siguientes fincas radicantes en Alza: Caseríos MIRAVIENTOS o MACHICAR y DARIETA (mitad); casa ECHEVERRI-CORTA y montazgos ATAÑO-ALDIA.”

Argazkiak:

  • 1955, Grupo de amigos de Herrera en la romería de Guadalupe, en Hondarribia (Foto: Bixente Elosegi). En el centro, con el jersey oscuro en la espalda, José Mari Arruabarrena (de Darieta).
  • 1987, Darieta (Foto: Iñigo Landa)
  • 1987, Darieta (Foto: Joxerra Fernández)
  • 2000, Darieta (Foto: Luis Gómez)

Erreferentziak:

  • CAÑAMERO, Antonio: “Algunos aspectos del desarrollo urbano y demográfico de Alza” Hautsa Kenduz I (1988) p.55
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 151) 125 or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23 or.
sortze data: 2012-05-10 / eguneratze data: 2020-12-23

Eskalantegi baserria

1985, Antxoko Jai Egitaraua

ESKALANTEGI (5G, desagertua)

Dokumentazioa: 1703; 1719; 1764; 1782 Ascalantegui; 1805; 1860 Espagandiaundi; 1861; 1862; 1863;  1894 Escalantegui; Escalantegui-chiqui.

·         1894

o   Escalantegui

  • Elizalde y Casares, José Angel; carpintero
  • Elizalde y Casares,  Miguel; propietario
  • Garay-Artabe y Gurtubay, Tomás; jornalero
  • Ibarburu y Zugasti, Faustino; labrador

o   Escalantegui-chiqui: Arriola e Iriondo, Antonio; cantero

·         1927: CONSTRUCCION DE ALMACEN EN TERRENOS PERTENECIENTES A LA CASERIA ESCALANTEGUI POR JOSE ANGEL IBARBURU (Donostiako Udal Agiritegia-Altzako Agiritegia)

Oharrak: Eskalantegi-txiki etxearentzat ikus LORETE.

ESKALANTEGI, ASCALANTEGUI

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 69)  47 or.

CAÑAMERO, Antonio: “Algunos aspectos del desarrollo urbano y demográfico de Alza” In: Hautsa Kenduz I (1988) 55-72 orr.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 88 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-05-10 / eguneratze data: 2018-11-15

Molinao auzoa

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos” In: Hautsa Kenduz XI (20011), 157-166 orr.

ALTUBE, Rafa; SERRANO, Jon: “Album fotográfico de Molinao” In: Hautsa Kenduz  IX (2007), 237-252 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K37,39,41, 54, 59, 60, 64, 66, 105, 106,110, 112,128,129,134, 143,162,174) 35,36,40,41,43, 44, 45, 46, 69, 70,71, 74, 75, 84,87,95, 109, 115 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 18, 119, 163) 11, 101,  133 orr.

BARRERO ARZAC, Fernando: “Retorno a Altza (I)” In: Hautsa Kenduz  VIII (2005), 169-181 orr.

BENITO, Antxon: “Siempre nos quedará Molinao” In: estibaus.info (2001/04/..)

CAÑAMERO, Antonio: “Algunos aspectos del desarrollo urbano y demográfico de Alza” Hautsa Kenduz I (1988) p.55

ALDIZKARI TALDEA: Actas y documentos Hautsa Kenduz I (1988) p 91

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 59 or.

IZAGIRRE, Koldo: “Molinaorik ez balitz”  In: Hautsa kenduz  X (2009), 199-201 orr.

LANDA IJURCO, Iñigo; ETXEBESTE GONZALEZ, Juan Carlos: “Altza XIV. eta XV. mendeetan” In: Hautsa Kenduz  III (1996), 51-71 orr.

LANDA, Iñigo: “Igeldotarren martxa (y altzatarras defendiendo la independencia de Pasaia en 1946)” In: estibaus.info (2010/01/20)

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34, 35,83 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 14,17,18,19,23,26, 38,41,42, 51,55,58,59,73,75,81,83,84,85,93 orr.

SERRANO, Jon: “Fotografías de Molinao” In: estibaus.info (2009/10/02)

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996),14, 16 orr.

sortze data: 2012-05-10 / eguneratze data: 2016-05-31

Arzak oinetxea

ARZAK (6F)
Dokumentazioa: 1465; 1537 Arçaque; 1545; 1620; 1626; 1626 Arçac suso; 1635; 1703 Erzac susso; 1719 Arzaque; 1771; 1764 Arzac suso; 1782; 1860 Arzaque; 1861; 1862; 1863; 1894 Arzaca.
Oharrak: Oinetxea. Armarria dauka etxaurrean.

ARZAC, ARTZAKA, ARZACA

Erreferentziak:

AGINAGA, Iñaki: “El caserío Artzaka” In: estibaus.info (1996/01/..)

AHM: “Zabalaga oinetxea (Hernani), eta Arzak-tarrak“. In: Estibaus bloga (2021-06-22)

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 53,101)  29, 80 orr.

ARZAC, Juan Mari: “Centenario” In: estibaus.info (1997/01/..)

ARZAC, Jorge: “Casa solar Arzac – Artzaka“. In: Youtube

BARRERO ARZAC, Fernando: “Retorno a Altza (I)” In: Hautsa Kenduz VIII (2005), 169-181 orr.

GUERRA, Juan Carlos: “Apellido vasco de origen gascón, quizás relacionado con artz “oso” artza «pedregal». En Alza (Gip.). Colores: oro; árbol, verde; oso, negro; gallo, negro; cresta, roja.”

IÑIGO: “Arzach, Harzak, harzack, harzach, arzak” In: estibaus.info (2012/03/11).

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

MORA, Juan Carlos; ZAPIRAIN, David: “Altza-Arzak: una historia compartida” In: Hautsa Kenduz IV (1997), 81-102 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 55, 75 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: “Querella criminal contra Juan Angel de Arzac Parada (1738). De Philipa de Iribarren por estrupo” In: Hautsa Kenduz XI (2011), 23-32 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-03-22 / eguneratze data: 2022-04-19

Algarbe baserria

ALGARBE

c100217

Argazkia: Gorka Queralt, 2001

Kokapena

Mirakruz Gainan dago.

Dokumentazioa

Algarbe Altzako Tokiko Bilduman

Oharrak

Oinetxea. Lehen aipamena 1554. urtekoa da.

Gaur egun txalet dotore bat da, Intxaurrondo kalean 74 zenbakian. Irene Txurrukak 1921 eraiki zuena Lucas Aldai arkitektoaren zuzendaritzapean, Algarbe baserria zegoen orube berean. (Ikus HERRERAS bibliografian).

Bibliografia

  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 137) 91 or.
  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 81-82 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 74, 95 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.
sortze data: 2012-02-14 / eguneratze data: 2020-04-07