Kategoriaren artxiboa: Toponimia

Iparragirre baserria

IPARRAGIRRE (6G)

Dokumentazioa: 1620; 1626; 1635; 1703; 1719; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863;  1894.

Oharrak: Errota bat eduki zuen (ikus ALBERNAT).

Gurutzea gailurrean. http://www.altza.net/pdf/altzahk/ahk02/05-Calvo-Lopez.pdf

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos” In: Hautsa Kenduz XI (2011), 157-166 orr.)

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 27, 95 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.

sortze data: 2012-10-04 / eguneratze data: 2016-06-14

Juanetxe, errota

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos“. In: Altza, Hautsa Kenduz XI (2011), 162-163 orr.

Extracto de actas del Ayuntamiento de San Sebastián:

“…el licenciado Berástegui comparece y pide licencia para construir un molino de moler çebera por la nezesidad que tiene la villa de moliendas, en un seno que aze la marga (interpretamos como marea) por donde marca un arroyuelo,  junto a sus tierras y pegante a ellas, que tiene en la cassería de Gomyztegui, hazial Pasaje”.

Quedaron en visitar el sitio.

Tenemos pues que el 14 de abril de 1577 se trata de construir un molino, que parece será accionado por la marea y con ayuda de las aguas de un arroyo, junto al caserío de Gomyztegui. En un plano de 1636 realizado por los ingenieros militares Gandolfo, Teixeira Albornoz y Sotto se divisa al citado molino, el cual aparece mucho más claramente como molino de mareas en otro plano de 1694 del puerto del Pasajes, y que se re-produce en otro de 1705.

22 de mayo de 1737, Archivo Municipal de Hondarribia:

“Dn. Francisco Ant. de Mugarrieta hijo de V.S. dice que necesita de 3 ruedas de piedra de moler trigo para un molino que tiene en la Herrera en la jurisdicción de Alza y respecto de que V.S. tiene en el suyo de Sta Engracia y se están perdiendo y no le sirve por aora por estar deshecho el molino“. Se valoran en 27 pesos las tres ruedas.

En un plano realizado en 1805 por Francisco Ignacio Fernández Beldarrain paraVargas Ponce, vemos perfectamente la situación del molino junto a los caseríos de Gomistegui, Sta. Bárbara, Guarda y Moneda, si bien se aprecia ya el descenso de la orilla del mar.

Juan Mañé y Flaquer decía en 1879:

“Hay una entrada del puerto inclinada al O. y finaliza en el molino de Juanechea” (hacia La Herrera).

El Boletín Oficial de Guipúzcoa de 1895 nos indica:

“D. Javier de Artazcoa, vecino de esta ciudad, solicita la debida autorización para derivar de la regata denominada Erreca en jurisdicción de la villa de Alza, dos y medio litros de agua por segundo, con destino al riego de su finca titulada Bidebieta radicante en la misma jurisdicción. Como el nivel del agua de la expresada regata en el punto de toma, está más bajo 23,42 metros que la parte más alta de la aludida finca, se proyecta elevar el indicado caudal por medio de una bomba aspirante e impelente, movida por un motor de petróleo; y a fin de facilitar la operación, se establece un pequeño embalse construyendo una presa de 1,5 metros de altura máxima sobre el fondo de la regata, que está emplaza da á 38 metros agua-abajo de las ruinas que existen de otra, correspondiente á un antiguo molino, propiedad hoy de Dª Eulalia Conget”.

En 1896 se repite de nuevo el dato en el B.O.G, si bien apostilla:

“arroyo conocido por el nombre de Errota formado por las aguas reunidas entres barrancas de la cordillera de Ulia que desagüan en el puerto de Pasajes“, y se concede dicha autorización.

Actualmente no existe ningún indicio del mismo.

sortze data: 2012-10-04 / eguneratze data: 2019-06-05

Mateo-Errota

MATEO-ERROTA

Kokapena

(8C, desagertua)

Dokumentazioa

1531 molino de Mateo; 1764 El molino de Matheo; 1782 Matheocoerrota; 1863 Molino-Mateo; 1862 Molino-Matéo; 1894 Mateo-molino.

Oharrak: Errota

“Altzan gertatu dena…” In: estibaus.info (2010/10/21)

Bibliografia Altzanet

AGUIRRE SORONDO, Antxon: “Nuestros molinos” In: Hautsa Kenduz  XI (2011), 157-166 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 162) 131 or.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 58 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34, 95 orr.

Dokumentuak Altzako Tokiko Bilduman

sortze data: 2012-10-04 / eguneratze data: 2016-06-30

LANDARBASO

 

sortze data: 2012-10-04 / eguneratze data: 2012-11-08

Sarroeta auzoa

Eduki hau ez dago euskaraz

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-03

Mirakruz baserria

MIRAKRUZ (4C, desagertua)

Dokumentazioa: 1719 Mira Cruz; 1764; 1782; 1805; 1861; 1863; 1862; 1894.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 4,7,16,18,21,23,27, 28, 30,31,38,49,61,105, 108,109, 137,141,147, 150,159,168,176) 12,13, 19, 21, 25, 26, 28, 30, 36,39,44,69,72,74, 91,93,98,100,108,112,117 orr.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 18, 26, 138, 164) 11, 14, 118, 133 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 30, 32, 38, 43, 47, 55, 57, 61, 73, 74, 81, 83, 84, 85, 89 orr.

SAN ROMAN, Josean; SERRANO, Jon: “Altzatarras del barrio Miracruz” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 251-262 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Merkader, oinetxea

Kokapena: 43.308049, -1.937959

Dokumentazioa: [1390 Juan de Mercader]; 1465; 1527; 1531; 1597[1]; 1626; 1635; 1703; 1764; 1782; 1861; 1863; 1862; 1894.

Oharrak: Mercader, Merkeak.Oinetxea.

Julian Martinezen “La baronia de Zurco” artikulutik jasoak:

“DON LEÓN DE ZURCO E YRIZAR, que vio la primera luz en la villa de Rentería, recibiendo el bautismo en su parroquial el día 30 de enero de 1596, apadrinado por el general Zubiaur: Fue alcalde de la villa natal, maestre de campo y primer gobernador del castillo de Santa Isabel de Pasajes. Vistió el hábito de la Orden Militar de Santiago en 1635 y, dieciocho años más tarde en 1653, pretendió el título nobiliario de Barón de su apellido, merced que le fue denegada por no concederse la misma en Castilla.

Celebró matrimonio con su prima hermana DOÑA MARÍA DE ZUBIAUR Y ZURCO, hija del general de la armada don Pedro de Zubiaur, y de la cual no tuvo sucesión.”

Aurrerago gehitzen da:

“Doña María de Zubiaur y Zurco, que estuvo casada con su primo hermano (…) don León de Zurco e Yrizar, para lo cual hubo de obtener dispensa del Papa Urbano VIII. El contrato matrimonial fue otorgado en Pamplona el día 21 de noviembre de 1634, ante el escribano Juan de Uribarri.”

Gehiago jakin nahi izanez gero:

1658/02/20 INVENTARIO DE LOS BIENES QUE QUEDARON POR MUERTE DEL GOBERNADOR DON LEON DE ZURCO E IRIZAR

http://dokuklik.snae.org/badator_sencilla_result_registro.php?idreg=384329

1635 Pruebas para la concesión del Título de Caballero de la Orden de Santiago de León de Zurco y de Irizar, natural de Rentería (Guipúzcoa)

http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet?accion=3&txt_id_desc_ud=1722766&fromagenda=N

Erreferentziak:

  • AHM: “La casa solar Mercader en 1650“, www.estibaus.info
  • [1] MURUGARREN, op. cit., 486. or..
  • LANDA IJURCO, Iñigo: “Pelegriñene: “La Casería de Pelegrin”” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 152. or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.
sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2019-10-31

Casares, oinetxea

Kokapena

Arriberri, 43.317922, -1.928516

Deskribapena

Casares Altzako oinetxe garrantzitsuenetako bat da, 1986. urtean kultur etxeko zerbitzuak eskaintzeko zaharberritua eta moldatua.

Jauretxe dotore bat da, bakartua, oinplano angeluzuzenekoa, ia karratua, eta lau isurkiko teilatua du. Estilo barrokoa (XVIII. mendekoa). Beheko solairua, solairu nagusia eta teilatupea ditu. Nabarmentzekoa da fatxada nagusiaren uniformetasuna. Leihoak harrizko harlanduz inguratuak daude, inpostak ditu eta armarria erdiko posizio batean kokatua dago. Hormak harlangaitzezkoak dira, luzituak, eta baoen ertzak eta eskantzuak harlanduzkoak dira. Fatxada nagusian platabandak banantzen dira, eta beheko solairuko muturretako hutsuneak bao dinteldunez osatuta daude, eta jatorrian sarbideak zirenak. Balkoiak kareldunak lehen solairuan eta leihoak ganbaran. Eraikinaren erdiko ardatzak sarrera handia du beheko solairuan. Sarrerako atari nagusian, erdiko zutabe bat dauka, mainel moduan jarrita, eta zapata duena.

Casares abizenak protagonismo handia izan du Altzako bizitza politiko, erlijioso eta ekonomikoan, Erdi Arotik gaurdaino. Lizaso genealogistaren arabera, Casares leinua Gipuzkoako zaharrenetakoa da leinu horren seme batek Tolosako Navas de Tolosako guduan parte hartu zuen 1212an. Dokumentaturik dagoen abizenaren aipamenik zaharrena 1390. urtekoa da eta, etxearena, 1465ekoa.

Etxaurrean erakusten duen armarria haren nobleziaren erakusgarria da. Lau kuartelak ditu. Lehenengoan eta laugarrenean basurde ibiltari bat darama zilarrezko (zuria) fondoarekin, eta bigarrenean eta hirugarrenean urrezko gaztelu bat fondo gorriarekin. Behealdean, “AQUI ES CASARES” idazkuna zizelkatuta darama

Dokumentazioa

  • Abizenaren lehen aipamena: 1390 (Casares; Casalega). Etxearen lehen aipamena: 1465.
  • Dokumentuak Altzako Tokiko Bilduman: Casares
  • Irudiak ATBn: Casares
  • Kultur Etxea ATBn: Casare-Tomasene

Erreferentziak

Babes erregimena: C

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-10

Espartxo baserria

Espartxo Ametzagainaren hego magalean dago, Urumea ibaiaren eskuineko ertzean, Ubarako bidearen eta zubiaren ondoan. Historian zehar Altzaren mugapean egon da eta bere ondoan Altza eta Donostiaren arteko 4. mugarria aurkitzen da.Dokumentuetan aurkitzen dugun etxe honen lehen aipamena  1719. urtekoa da, Berwickeko dukearen setioaren ondorioz kaltetutako jabetzen zerrendan, eta bertan Vicenta Pasola ageri da etxeko jabe gisa.

Urte batzuk beranduago, 1736. urtean, Gipuzkoako Agiritegi  Orokorrean dagoen dokumentu batean aurkituko dugu Espartxo, oraingoan Miguel de Arrago eta Jose de Gaiztarroren arteko auzi batean, baserriaren banaketa zela eta.

Data horietatik aurrera, Espartxo Altzako etxe zerrenda guztietan agertuko da,  -San Martzialen eliztarrak, Urumeako zilegi mendien etekinen banaketa, izendegietan…- , gaur egun arte.

Dokumentuetan jasotzen den etxearen izena “Esparcho” izaten da, batzuetan “Esparchu” bezala ere idatzi da eta behin bakarrik “Esparta”. Ez dakigu izena nondik datorren.

Etxaurrean figura nabarmen bat dago, armarri moduan kokaturik, atentzioa deitzen duena. Felix Elejaldek dio san Kristobal irudikatzen duela eta Txomin auzoan bizi izan zen Jose Lopetegi eskultoreak egina dela, baina, Lopetegi 1896. urtean jaio zenez eta 1912. urtea (Espartxoko zubiaren eraikuntzaren data) baino lehenagoko argazki batean figura bertan ikusten denez, zalantzan jarri behar da baieztapen hori eta bai irudiaren jatorria eta baita zer irudikatzen duen ere ezezaguna izaten jarraitzen du.

Gorago aipatu den bezala, Altza eta Donostiaren arteko laugarren mugarria etxe ondoan kokatuta dago. Mugaketa hori, orain arte egin den azkena, 1939. urtekoa da, baina, dagoeneko 1818. urtean, Altzak Diputazioaren aurrean independentzia eskatzeko idatzitako eskabidean Espartxo aipatu zuen bere lurraldearen mugetako bat bezala.

Espartxo, bestalde, ontziraleku txiki bat zeukan, beste gauzen artean ibaiertzaren alde batetik bestera igarotzea erraztuko lukeena, zubia eraiki arte. Zubia 1912ko irailaren 15ean zabaldu zen, Mesedetako Amaren Erietxearekin batera eta honi zerbitzua emateko.

2010. urtean Donostiako Udalak ordura arte Plan Orokorrean zeukan babesa kendu zion Espartxori.

Erreferentziak:

Iturria: Iruñeko Elizbarrutiko Artxiboa, Moreno, 2511/18, 1320 eta segidako folioak

Espartxo Altzako Tokiko Bilduman

Espartxo Estibaus blogean.

Espartxo Behin batean Loiolan liburuan:

IX. Casas, caseríos y palacios

ESPARTXO. Caserío convertido en casa de vecindad. En el “antiguo límite” con Altza. Es uno de los que solicitó pertenecer a la parroquia de Sagrado Corazón. Tuvo un conocido puerto fluvial.

X. Txomin-Enea, honen ingurunea eta bertako biztanleak

“Erdialde gainean dorrea eta kantoian armarria dituela ageri da aspaldiko argazkietan Txomin-txiki. Zenbait erliebe han daude Gil-enean, eta San Kristobalen ezkutu ederra Espartxo etxean: Joxe Lopetegi irudigilearen lanak, batak eta bestea.”

“Joxe Lopetegi irudigilearen odolekoak izan ziren gogoratzen diren Espartxo baserriko biztanle aspaldikoenak. Esan bezala, etxe horretan zegoen San Kristobalen ezkutu bikaina. Hona izenda daitezkeen beste zenbait etxe: Olazaldegi baserria, RENFE tunelaren ondokoa: Bideondo, Hipikan dagoena: Kapoene (etxeberriaterrena, Hipika egin behar zela eta, bidegabekeriaz jabegoa kendu izan zitzaien haiena), Antzieta, Bernartegi, Kristobaldegi-txiki, Uba, Ubagoia (Urkizutarren etxea), Ubegi (Garmendiatarrena), Laskinene (ganaduzale onen etxea), Plazentzi (Ibarburutarrena).”

“Ezinbestez, sagardotegi eta tabernak gogoan jasotzekoak dira: Oiartzabal-darrek zuten Espartxo-ene sagardotegia: Antzietan, Etxeberriatarrak… “Bar Joxe Mari”, Paskoaldegi-berrian kokatua: “Bar de el medio”, Gonzalezena. Honen alaba Marisol, irrati-telebistan, izen zabaleko esataria izan zen. “Bar Shanti”, Benta-berrin zegoena: “Beste aldekoa”,ostera, bere garaian, tea egin eta saltzen zuen.”

Espartxo zubia

Zubi hau joan den mendearen hasieran eraiki zen Espartxo izeneko baserri eta portuaren ondoan kokatutako ibi batean. Ibia Donostiako Loiola eta Egia barrutien eta Altza herriaren ertzean edo mugan zegoen; Altzak adibidez, mugartea beti mugarrituta izan zuen eta Espartxo Baserriaren ondoan zuen muga (baserri hau Altzakoa izan zen beti). 1934an (Altzako hiribildua hiriari anexionatuta geratu zen urtean) (sic), udal-mugarteen mugaketa egin zen eta, testigantza bidez jasota geratu zenaren arabera, zubi honen eskuineko estriboan udal-mugarteen mugaren 2 zenbakiko mugarria kokatuta zegoen. Zubi honi “Espartxoko Zubia” deitu izan diote beti inguruko baserritar guztiek. “Txomineko Zubia” izena ere erabili ohi da, hiri-inguruneko pertsonek batez ere. Izen horiez gain, “Kuartelatzeko Zubia” eta “Puente de la Casera” izenak ere erabiltzen dira. Azken hau oso ezaguna da eta gaztelaniaz hitz egiten dutenen artean erabiltzen da bereziki.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

La odisea del mojón: http://www.diariovasco.com/20080504/san-sebastian/odisea-mojon-20080504.html

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-09

Lasunene baserria

LASUNENE (9B)

Dokumentazioa: 1719 Lazunenea (errota); 1764 Lazunenea; 1782 Lazunenea; 1861 Lasunene; 1863 Lasuene; 1862 Lasunene; 1894 Lazunaene; Lazunene.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001),  63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Parada oinetxea

(Arg.: Iñigo Landa, 2014)

Kokapena

Mirakruz Gaina, 43.321017, -1.949030

Dokumentazioa

  • Abizenaren lehen aipamena: 1261 Gonzalo de la Parada
  • Etxearen lehen aipamena: 1465
  • Aldaerak: La Parada, 1616, 1637, 1638, 1703; 1782 Parada abajo; 1861 Parada-bea.
  • Oharrak: Oinetxea. Armarria dauka.

Deskribapena

(Arg.: Joxerra, 1987)

XVII. mendean fundatutako baserria. Egun, hiri ingurunean murgilduta dago eta bi bizitzarako erabilera du. Hiru fatxada libre eta mehelin fatxada bat ditu. Fatxada nagusia nabarmendu egiten da azpaduretan, barlasaietan eta inpostetan dituen silarriengatik, eta bi isurkiko zurezko faldoien azpian dagoen erdiko ezkutuagatik. Behe oinaz, lehen oinaz etaestalkipeko oinaz osatzen da, eta estalkiaren mendebaldeko erdiaren berrikuntza bereizten da. Behe oineko baoak garaje sarbide gisa aldatu dira. Alboko fatxada entokatutako harlangaitz hormakoa da, kanpoko eskailera du eta haren baoetako batzuk ez dira jatorrizkoak. Lorategira ematen duen hegoaldeko fatxadak balkoi jarraitu bat du teilatu hegalaren azpian jabaloien bidez eutsita eta bi sarbiderekin.

Erreferentziak

  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 28-29 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 19,22,27,45,95 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 59, 74 orr.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23 or.

Babes erregimena: A

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Gartziategi baserria

GARTZIATEGI (11C)

Dokumentazioa: 1719 Garcitegui; 1764; 1782; 1861; 1862; 1863 Garciátegui; 1894.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 37-38 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

Ancora: Caserío Gartziategi (siglo XVI) https://www.facebook.com/1631783877146485/posts/2871944603130400/

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2020-12-27

Ubegi baserria

UBEGI (7B)

Dokumentazioa: 1635; 1703 Ruegui; 1719 Uregui; 1746 Huegui; 1764 Huegui abaxo; 1782 Hubegui de abajo; 1860 Ubey; 1861; 1863; 1862; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 36-37 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-09

BARBOTEGI

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2015-01-03

Mendiola, mendia

Mendiola (Arg.: Iñigo Landa)

Kokapena

Altzako udal mugapean dagoen Ulia mendiko alderdia, Bidebieta auzoan.

Izena

Izena mendiko goialdean dagoen Mendiola baserritik hartu du, eta honek baserriko jabearen abizenetik dator (ikus Mendiola baserria).

Mendiola izena hartu aurretik Iruguruzeta (1811) edo Monte de las Cruces (1874-1930 urte bitarteko kartografian) izenak izan ditu.

Historia, kultur eta natur ondarea

Herrera, Bidebieta eta Mendiola mendia, 1980 urte aldera (Arg.: Tomás Paulis)

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2022-10-05

Londres baserria

LONDRES (6C, hondatua)

Dokumentazioa: 1861; 1863; 1862; 1894.

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 39 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

Berra baserria

BERRA (4G)
Dokumentazioa: 1390 [Berra; Bera; Presa]; 1465; [1523]; [1555]; 1620; 1626; 1635; 1703; 1719; 1764; 1782; 1805; 1861; 1862; 1863; 1894 Berra-goya.
Oharrak: Oinetxea.

Altzako Tokiko Bilduma: http://altza.info/multzoa/?z=Berra_oinetxea

“Berra, communa d’Italia” In: estibaus.info (2009)

“Moneda y Berra: Distintos caminos, un mismo final” In: estibaus.info ( 2003/10/..)

HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 33 or.

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51,161)  27,130 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 19, 27, 34, 35, 77, 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 57 or.

TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-09

Mirabarkera baserria

(1950 urte aldera)

Kokapena

Dokumentazioa

  • 1703 Errosario Kofradia
  • 1704: Pedimento de Pedro de Lezo con Joaquín de Larreandi, sobre la venta de las sidras de la casería Mirabarqueras, sita en el lugar de Altza. AGG-GAO COECI1902
  • 1719 “Casa llamada Miravarqueras, propia de Joaquín Larreandi” (Berwick-eko dukeak Donostiaren setioan egindako kalteak ebaluatzeko ahalmen ordea)
  • 1739-09-16. Teresa Ignacia de Noblezia, dueña de la casería Mirabarqueras en Altza, comunica al alcalde de Rentería haber sido cortado parte de los helechos que le correspondían en el terreno concejil, junto al caserío Bordazar. 1 p..
  • 1764. Urumeako zilegi-mendien produktuen banaketan parte har dezaketen etxeen zerrenda
  • 1749. Rosalía de Olaberriaga (m. 1778)[1]
  • 1782 Miramarquera: 1805; 1860 Miamarquia; 1861; 1863; 1862; 1894. XX. mendean: Mirabarkera, Miamarka

Erreferenziak

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-04-20

AURRIN

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2012-10-31

San Jeronimo

Kokapena

Ikus Txipres baserria

Dokumentazioa [1]

  • 1680. El actual ermitaño de Santa María Magdalena, fray Martín de Gamóntiene la intención de hacer o reparar la iglesia o ermita de San Jerónimo.
  • 1688. Una devota quiere entregar a Miguel de Martiarena, ermitaño, una ima-gen de San Jerónimo de limosna para la ermita de Santa María Magdalena
  • 1724. Al año siguiente Miguel de Martiarena denuncia la ruina que amenaza a la capilla de San Jerónimo. Si no se arregla llevará la imagen del Santo a la otra ermita.
  • 1737. Se esta reparando la ermitas de Santa María Magdalena de la Sierra ySan Jerónimo con mucho gasto, se tantea el costo de los bancos de madera.Y sedesea obtener licencia del señor obispo de Pamplona para poder decir misa en laermita.
  • 1740. Se ha hecho la lengua de la campana y se comenta la necesidad de rete-jar la ermita de Santa María Magdalena y el cobertizo de San Jerónimo.
  • 1777. Se prendió fuego la ermita de San Jerónimo.
  • 1862. Ubicación de las ruinas de la ermita de San Jerónimo.

Erreferentziak

  • [1]CALVO BARCO, Angel. “Las ermitas de Bizarain”  IH:autsa Kenduz  IX (2007), 47-101 orr. “Las ermitas de Bizarain” webgunea.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.
sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-13

Txipres baserria

Kokapena

San Marko, 43.304717, -1.921346

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1425, “de partes de iuso del dicho camino de azhia Chripres”. Etxearen aipamenik zaharrena: 1523, “Juanes de Chipres se presentó diciendo que sus antepasados tuvieron la casa de Chipres”
  • Izenaren aldaerak: Cipres (1625, Lope de Isasti)
  • Oharrak: Dorretxea. Oinetxea.

Deskribapena

Osorik harlangaitz hormaz eraikitako fatxadak ditu. Harrizko dobelez eta arku zorrotzez egindako hiru bao nabarmentzen dira. Horietako bi fatxada nagusian daude. Jatorrizko baoetako asko itsututa daude eta perimetroan zehar beste batzuk ireki dituzte. Horietako batek hormigoizko balkoia du. Gainera, kanpotik sarrera duen alboko gorputz bat erantsi diote. Behe oina, lehen oina eta estalkipeko bigarren oina ditu.

“El caserío Txipres se halla situado cerca del camino de San Marcos, alejado del núcleo de Altza. Algunos historiadores se refieren a este caserío como un hito dentro de una de las muchas variantes del Camino de Santiago. La estructura del caserío posee unos sólidos cimientos debido a una antigua estructura, lo cual unido a su imponente construcción debió impresionar a los habitantes de la zona. La leyenda señala que fueron los gentiles los que arrojaban grandes piedras con su fuerza prodigiosa. Estas moles serían según la leyenda los cimientos del actual caserío Txipres. Podría tratarse de una antigua casa torre de severo aspecto y muros muy gruesos realizados en sillar y sillarejos calizos con buenos esquinales. En la puerta y ventana original domina el eje vertical en forma de arco apuntado con grandes dovelas. A la construcción original se le levantó un piso de fábrica de mampostería de muros menos gruesos con huecos bien recercados de piedra y se abrieron otros huecos desordenadamente en el macizo muro base. Originariamente se cubría a cuatro aguas. Actualmente también se han abierto huecos y se ha transformado en un caserío bifamiliar de dos alturas y desván con cubierta a dos aguas por lo que las ventanas laterales del último piso están partidas y cegadas. También parece que fue utilizado como convento; en el interior del caserío, en un nicho del actual desván, se conservaba una talla muy antigua de San Jerónimo en actitud penitente golpeándose con una piedra.”[1]

Ganbaran San Jeronimoren zurezko tailua gordeta dauka.

Erreferentziak

  • Dokumentuak Altzako Tokiko Bilduman
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 78) 55 or.
  • AHM: Txipres oinetxearen XX. mende hasierako argazkiak In: estibaus.info (2016/11/20)
  • Altzako Tokiko Bilduma: Txipres
  • CALVO BARCO, Angel. “Las ermitas de Bizarain”  In: Hautsa Kenduz  IX (2007), 47-101 orr.
  • [1]HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 38 or.
  • ISASTI, Lope: Compendio historial de Guipúzcoa. Bilbao: Amigos del libro vasco, 1985, t. VI, 95. or..
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • MORA; Juan carlos: “Una hidalguía altzatarra” In: estibaus.info   (1997/04/..)
  • MURUGARREN ZAMORA, Luis: “Cuaderno de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastián – Registros de actas I (1570-1599)”, In BEHSS, 30 (1996), 336. or..
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

Babes erregimena: C

San Jeronimoren zurezko tailuak babesik ez dauka.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Pelegriñene baserria

(Arg.: Joxerra, 1987)

Kokapena

Lau-Haizeta, 43.306079, -1.939015

Dokumentazioa

Lehen aipamena: 1527, Pelegrin de Arpide, jabea.

Aldaerak: 1539 Madrigal; 1635 Pelegrinena; 1703 Pelegriñarene; 1764 Pelegriñenea; 1782 Pelegrinenea; 1862 Pelegrin.

Deskribapena

(Arg.: Ángel Calvo, 2007)

Eraberritutako baserria. Behe oina, lehen oina eta bi isurkiko estalkipeko bigarren oina ditu. Eraberritze lana bi goisolairuetako fatxada nagusiaren bilbadurara ere hedatzen da. Emokadura berriak, berriz, silarriak agerian uzten ditu behe oineko baoen eta alboko beste bao batzuen azpaduretan, eta alboko horma aurreratuetako eta irtenetako erremateetan.

Baserriaren albo batean gurutze bat dauka.

Erreferentziak

  • CALVO, Ángel María; LÓPEZ, Manuel: “Cruces de piedra en cumbreras y fachadas de caseríos guipuzcoanos”, in: Altza, Hautsa Kenduz II (1994), 85-96 orr.
  • AHM: “Novedades de la colección local (Tokiko Bilduma)”, in: Estibaus bloga (1999-12-16)
  • ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51, 57) 27, 33 or.
  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 35 or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Pelegriñene: “La casería de Pelegrín””, in: Altza, Hautsa Kenduz VI (2001), 145-162 orr.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?”, in: Altza, Hautsa Kenduz  VI (2001), 63-84 orr.

Babes erregimena: C

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2021-03-11

Gazteluene baserria

GAZTELUENE (8F)

Dokumentazioa: 1719 Gastelurena; 1764 Gazteluenea; 1782 Gazteluenea; 1805 Gazteluenea; 1862 Gaztelu; 1863 Gaztelu; 1894.

Oharrak: 1719. urtean Gastelurenaren jabea Miguel de Gastelu da.
TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautza Kenduz VI (2001), 63-84 orr.

GAZTELUENE BERTSO ESKOLA: “Altzako Pakon paranoiak” In: Hautza Kenduz VI (2001), 37-50 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2016-06-14

ALTZA BASOA

 

sortze data: 2012-10-03 / eguneratze data: 2012-10-26

ULIA. Mendia

 

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2012-12-04

Gaiztarro, auzoa

Proiektua (1960)

Proiektua (1960)

Gaiztarro poligonoa 1963 eta 1975 urte bitartean eraiki zen, ordura arte Bidebieta palazioak eta parkeak hartzen zuten orubean. Donostiako 1962. urteko Plan Orokorrak hirigintza planak sustatu zituen Pasaiako badiaren inguruan dauden Altzako auzoetan eta, horrekin batera, proiektu publiko zein pribatu ugari sortu ziren, Fausto Gaiztarro Arana arkitektoarena bezalakoak, zeinek Bidebieta-1 hartuko zuen orubearen %90-aren jabetza zeukan. Bidebieta-1 urbanizazioaren Plan Partziala 1963ko ekainaren 26an onartu zen eta Luis Arizmendi eta Fausto Gaiztarro arkitektoek proiektatu zuten.

Egin zuten proiektua oso orijinala zen, inguruko gainontzeko proiektuekin konparatzen baditugu behinik behin, eta planteamenduak Europako korronte arkitektoniko modernoen ildotik zihoazen: mota eta neurri ezberdineko etxebizitzak, eguraste eta argitasun handiarekin, landare-inguru batean murgildurik, gizarte eta merkataritza zerbitzuez horniturik, bertan bizitzeko eta oinez mugitzeko pentsatua. Dokumentuan jasotzen denez, proiektuak bizilagunaren lekuarekiko atxikimendua bilatzen du.

Donostiako ingurabidearen eraikuntzak eragina izan zuen hasierako planean eta beste berri bat erredaktatu behar izan zuten, Bidebieta-1eko 2. Plan Partziala, Vicente Orbé eta Jose Luis Pla arkitektoek eginak. 1974ko otsailaren 23an onartu zen. Plan berriak aurrenekoan oinarritzen da eta soilik ingurabideak eragindako eremuetan kokatuko eraikinak kentzen ditu, bulegoentzako eraikinari altuera handiago ematen dio, eta etxe-orratz baten lekuan aparkaleku eraikin zirkular bat aurreikusten du. Jauregia 1977. urtean eraitsi zuten.

 

Google Maps

Google Maps

Kokapena: 43.320946, -1.940558

Erreferentziak:

 

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2021-03-31

BIDEBIETA. Auzoa

Eduki hau ez dago euskaraz

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2017-05-19

SOROETA

 

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2012-12-04

Lizardi baserria

LIZARDI (5B, desagertua)

Dokumentazioa: [1360 Ihoan de Liçardi]; [1379 Martin de Liçardi]; 1465; 1501; 1535 Liçardi Andi; 1597 Liçardi; 1620; 1626 Liçardi; 1635 Liçardi; 1703; 1764 Lizardi de arriba; 1782 Lizardi de arriba; 1861; 1863; 1862; 1894.

Oharrak: Oinetxea.

FERMIN, Agustín: “Trayectoría de los Hoa en Altza” In: Hautsa Kenduz V (1999), 49-55 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

SAN ROMAN, Alaitz: “Altzako Lizardi Baserria” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 85-93 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2012-10-02 / eguneratze data: 2016-06-14