Kokapena
Arriaga (Harria) parkea, 43.319312, -1.931106
Dokumentazioa
Aipamenik zaharrena: 1465. [1]
Aldaerak: Historian zehar, orubeak Arriaga izena hartu du. XVII. mendearen amaieratik aurrera, leinuak orubea galdu zuenean, abizenak Arrillagako aldaera hartuko zuen, eta etxeak Arriaga izaten jarraituko zuen. Arriya forma herrikoia, Arriagaren ahozko aldaera bat da. Hortik eratortzen dira Arriya-zar eta Arriya-berri izenak, Udalak, euskararen gramatika eta ortografia arauen aplikazio zalantzagarri batean, Arrizar, Arriberri eta Harria bezala finkatu dituenak.[2]
Deskribapena
Arriagako oinetxea, Behe Erdi Arotik, Altza Herriko etxe nagusietako bat izan da.[3]
Muino baten goialdean dago, eta bere jabetzak Casaresekoekin lerrokatzen ziren ekialdetik, Donostia eta Errenteria lotzen zituen galtzadarekin edo errege-bidearekin hegoaldetik, Herreraraino mendebaldetik, eta iparraldetik La Herrerako senadiaren ertzeraino, Pasaiako badian.
XVIII. mendean, Arriaga etxea Altza Herria banatzen zen “partido” baten buru eta izena da, Urumeako (Altzabasoa) mendi frankoetatik (egungo Altzabasoa) eratorritako produktuen banaketan parte har dezaketen etxeen zerrenda egiten duen 1764ko dokumentu batean jasotzen den bezala. Arriagako Partiduaren barruan honako etxe hauek daude: “Arriaga, Casares, Thomasenea, Aiete, Darieta maior, Darieta menor, Berra, Mirabarquera, La casa de Martiarena, Choco, Ancho, Bercullene, Sagastiburu, Retiro, Escalantegui, Miranda de abajo, Badona, Molino de Albernat”.[4]
Jatorrizko baserritik bakarrik armarria eta karobia geratzen dira. Armarria etxearen orubean kokatuta dago.
Armarria zatitua dago, goialdean, urrezko eremu batean, zuhaitz berde bat, fruitu gorriekin, eta alboetan bi panela gorri; behean Calatravako gurutze bat, urrezkoa, eremu gorrian: “Un escudo partido en faja, en lo alto un árbol verde con su fruto de majuelas rojas, y a los lados dos panelas coloradas, una a cada lado, en campo de oro, y en punta que es abajo una cruz de Calatrava, de oro, en campo rojo, en memoria de la cruz milagrosa que apareció en las batallas de las Navas de Tolosa que se ganó a los moros, por haberse hallado en ella un hijo de esta Casa” [5].
Karobia lekuz aldatuta. Jatorriz errepidearen ondoan zegoen, Roteta aldera. Etxebizitza ere bazen.[6] (ikus Karobia).
1826an, Juan Antonio Roteta Yrazuk Arriaga etxea erosi zuen almonedan, 101.000 benetazko biloaren truke. Ondorengoek etxe berri bat eraikiko zuten beren lurretan 1912an, Arriaga-berri, eta berrogeita hamar urte geroago Roteta deituraren izena daraman auzoa eraikiko zuten.
Izen aipagarri batzuk
Harria parkea
Arriaga baserria 80. hamarkadaren amaieran hutsa eta utzia zegoen, bertan eraikitzeko zeuden eraikuntza proiektuen zain. Egoera horretan zegoela, alde batetik heroinomanoen gune bat bilakatu zelako eta bestetik Altzan berdeguneen eta ekipamenduen aldetik zeuden gabezi handiak zeudelako, auzokide batzuk parke baten beharra aldarrikatu zuten Udalaren aurrean. Baserriak sua hartu zuen 1987. urtean [7] eta Udalak auzokideen eskaerak aintzat hartuz, parkea sortzeko proiektua martxan jarri zuen eta Joaquin Montero arkitektoak 1989. urtean gauzatu zuen.[8]
Donostiako Udalaren ondarea babesteko Plan Berezian (HOEBPE) bakarrik armarria eta farolak daude babestuak, F mailarekin.
Erreferentziak
- Altzako Tokiko Bilduma: Arriaga
- [1]ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.
- [2]LANDA, Iñigo: “Arriberri eta Arrizar auzuneen izenei buruz“, in Estibaus bloga (2014-01-22)
- [3]Arriagaren kaparetasun agiria, 1678-12-12: Kaparetasunaren ziurtagiria, Ivan de Mendoçak emana, Karlos II.a erregearen izenean, Joseph de Berra Arriaga etxeko jaunak eskatuta.
- [4]”Partido de Arriaga“: Donostiako Udal Artxiboa, Altzako dokumentuak, 8. zenbakia, 63r – 67v fol.. Transkripzioa hemen.
- [5]LANDA, Iñigo: “Arriagako karobia“, in Estibaus bloga (2015-02-17)
- [6]LIZASO, Domingo: Nobiliario de palacios, casas, torres y linajes de la MN y ML Provincia de Guipúzcoa. Diputación de Guipúzcoa, San Sebastián, 1901, pp. 127-128.
- [7]“El caserío ‘Harria’ de Altza, una casa solariega con un final de desaliento”, Egin, 1987-07-11.
- [8]MONTERO BASQUESE, Joaquín: “Joaquín Montero, arquitecto. Trabajos recientes”, in Kobie (Serie Bellas Artes) Bilbao, Nº VIII, 116-118 orr.
- HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 29-30 orr.
- LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
- ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 71,72,73,75,76, 95, 98 orr.
- TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz VI (2001), 63-84 orr.
