Kategoriaren artxiboa: Baserria, etxea <1900

Julimasene, baserria

Kokapena: Julimasene kalea, 56 (43.317021, -1.943327 )

 

 

 

 

Dokumentazioa

 

  • Etxearen lehen aipamena: 1512, La Floresta.
  • Izenaren aldaerak: 1512 La Floresta; 1535 Floresta; 1719 Julian Mas; 1764 Floresta; 1782 Floresta o Argallo; 1805 Julimasenea; 1861; 1863 Juliamasena; Julianasena-berri; 1862 Julianasena; 1894.
  • Oharra: Ikus Fabrika

 

Deskribapena

 

Erreferentziak

 

 

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Irasmoenegoia, baserria

Kokapena: Lau Haizeta (43.30277, -1.93365)

Dokumentazioa: 1703 Iramorene; 1719 Irasmorena; 1764 Irasmoene de arriba; 1782 Irasmoenea de arriba; 1818 Yrasuenegoya; 1860 Yamoene; 1861 Irasmoenagoya; 1862 Irasmo-goya; 1863 Irasmo-goya; 1894 Irazuene-goya.

Oharrak: 1703. urteko Iramorene ez dakigu goikoa edo behekoa den.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

“Altzan gertatu dena…” In: estibaus.info (2010/10/21)

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 51, 162) 27, 131 orr.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Intxaurrondo, baserria

Kokapena: Intxaurrondo (43.32042, -1.95281)

(Arg.: Joxerra, 1987)

 

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1597
  • Aldaerak: 1597 Ynsaurrondo; 1719; 1733; 1764; 1782; 1861; 1862 Inchaurrondo-aundi; 1863 Inchaurrondo aundía. Intxaurrondo Haundi, Intxaurrondo-Zahar.
  • Oharrak: 1733. urtean oratorio bat zeukan.

Deskribapena

“Behe oinaz, lehen oinaz eta lau isurkiko faldoietako estalkipeko oinaz osatutako baserria. Ekialdeko fatxadan mehelina dauka. Oinplanoa azalera ertainekoa da, baina hormen eraikuntzagatik, galeriako soluzioagatik, kanpoko eskaileragatik eta trenbidera ematen duen hegoaldeko fatxadako pilareengatik nabarmentzen da. Horma gehienak harlangaitzez eginak daude, salbuetsirik izkinetako kateatuak, baoen azpadurak, erdi puntuko arkua, baoen hegazpeak eta teilatu hegaleko mentsulen aurreko erlaitz horizontala. Iparraldeko fatxadak hiru ate handi ditu. Horietako bi berriak dira eta ez dute harrizko atebururik.”[1]

Gurutze bat dauka mendebaldeko paretan txertatuta.[2]

Antzinako sukaldeko beheko sua San Telmo museoan dago ikusgarri.

Erreferentziak

  • [2]CALVO, Ángel María; LÓPEZ, Manuel: “Cruces de piedra en cumbreras y fachadas de caseríos guipuzcoanos”, in: Altza, Hautsa Kenduz II (1994), 85-96 orr.
  • [1]Donostiako Udala: Hirigintza Ondarea Babesteko Plan Berezia. “2.2. ORDENANTZA PARTIKULARRAK” dokumentua. Testu Bategina. Behin betiko onarpena: 2014-2-27.
  • HERRERAS MORATINOS, Beatriz: Altza Historia y Patrimonio. Artiga Bilduma 4, Altzako Historia Mintegia (2001), 32 or.
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 59 or.
  • TELLABIDE AZKOLAIN, Josu: “Ezagutzen al duzu Altza?” In: Hautsa Kenduz  VI (2001),  63-84 orr.

Babes erregimena: C

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Herreria, baserria

Kokapena: Herrera (43.319437, -1.938088). Desagertua

(1926)

  •  

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1597 La Herrera[1]
  • Aldaerak: 1607 Portu; 1620 Portua; 1625 Portuechea[2]; 1626 Portua; 1635 Portua; 1703 Portu; 1719 Portuza; 1764 Portuzar; 1782 Portucha o Portuechea; 1805 Portuzar; Herrería de Altuna; 1818-01-09 “Portu-berri o Herreria”; 1861 Herreria; 1862 Herreria; 1863 Herrería; 1894 Herreria.

Oharrak

    • La Herrera leku izenaren lehen aipamena 1500. urtekoa da [3] eta untzira leku bati lotuta dago, Portdeplat. Hala ere, toponimoaren etimologia seguruenik burniolekin lotuta dago. [4]
    • Oinetxea 1625 Portuechea[2]
    • Herreria eta Portuzar etxeak bidearen bi aldetara aurrez aurre marraztuak agertzen dira 1805. urteko planoan
    • Ikus Errotazar eta Altuna

 

Erreferentziak

 

  • [1] Murugaren Zamora, Luis: “Cuadernos de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastian”, in: BHESS 30 (1996), 486. or.
  • [2] MARTINEZ DE ISASTI, Lope: Compendio historial de Guipúzcoa. 1625 urtean. Donostian inprimaturik 1850. urtean. La Gran Enciclopedia Vasca; Bilbao, 1972, 96. or.
  • [3] BANUS AGUIRRE, José Luis: El archivo quemado: inventarios antiguos del acervo documental de la M.N. y M.L. Ciudad de San Sebastián antes de la destrucción de 1813. Sociedad Guipuzcoana de Ediciones y Publicaciones: Donostia, 1986, 127. or.
  • [4] ELORTEGI BILBAO, Angel Maria: Pasaiako Toponimia. Euskaltzaindia; Donostia, 1990, 114. or.. Elortegik La Herrera toponimoaren burniolarekin lotutako etimologia eskaini ondoren, zerak dio: “Bestaldetik, eta galtzada izate horri hobetoxeago datorkiola, penintsulako toponimian “zamariak ibiltzen diren bidea adieraziaz” aurkitzen dugu Herrera toponimoa.”
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, in: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

 

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Gurutzetabea, etxea

Kokapena: Bidebieta (43.321004, -1.945020). Desagertua

Kokapena:

Aldaerak: Guruceta-bea. Gaur egun bere lekuan Irune-ren Echea landetxea dago.

Dokumentazioa:

  • 1894ko hauteskunde errolda. Sei bizilagun: Aldabalde-Trecu y Zulaica Antonio, jornalaria; Arbide y Sorondo Antonio, jornalaria; Arrieta y Alquiza José, jornalaria; Pedro Echarri Ayestaran, tabernaria; Iraola y Vidaurreta Ramón, jornalaria; Múgica y Arzac Marcos
  • 1901ko bizilagunen errolda. Pedro Echarri Ayestaran eta Josefa Irizar Berrondo, eta hauen seme-alabak: Anton, 18 urte; Pablo, 13 urte; Trinidad, 11 urte,

Oharrak: Etxearen kokapena zehazteko 1901. urteko erroldan agertzen den etxeen zenbakuntza: Moneda 2o, Ernabido 21, Guruceta-bea 22, Cascarra 23. Etxeak hiru solairu zituen eta Echarri-Irizar familia lehen solairuan bizi zen eta taberna zeukaten. Pedro Echarri eta Josefa Irizar bikotearen alaba bat, Trinidad (1890-?), Jose Antonio Lasa-rekin ezkondu zen eta Gurtuzeta-bea etxearen lekuan Irune-ren Echea eraiki zuten, Trinidad-en etxea, alegia.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”. In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Mendiola, baserria

Mendiola Kokapena: Bidebieta (43.32778, -1.94181)

Gurutzeta Kokapena: Bidebieta (43.32912, -1.94142). Desagertua

Mendiola 1987 (Arg.: Joxerra Fernández)

 

Etxearen lehen aipamena:

1814 Guruceta.

Izenaren aldaerak:

Guruceta; Guruzeta; 1862 Guruceta o Mendiola goya; 1863 Gurutzeta; 1894 Guruceta-goya.

Erreferentziak:

 

 

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Garberagoia, baserria

Kokapena: Garbera (43.30855, -1.94303). Desagertua

Dokumentazioa: [1390 La Corbuera]; [1450 La Carbuera]; 1465 La Carboera; 1531 La Carbonera; 1539 La Carboera; [1568 Garvera]; 1626 Carbuera de suso; 1703 Garbuera arriba; 1733 Carbuera de suso; 1764 Carbuera de arriba; 1782 Garbera de arriba; 1861 Garrera-goya; 1862; 1863 Garberá-goya; 1894.

Oharrak: Oinetxea. 1733an, bertan oratorio bat dago.

GARBERA

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 72)  50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34,53,54, 59,71,83, 89,95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 53 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Garberaberri, baserria

Kokapena: Garbera (43.30822, -1.9472). Desagertua

Dokumentazioa: 1894.

BUSTINTXULO

 

GARBERA

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altzako euskarazko kronikak (1921-1936). Artiga Bilduma 7. Altzako Historia Mintegia (2010), (K 72)  50 or.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 34,53,54, 59,71,83, 89,95 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 53 or.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-30

Fabrika, baserria

Kokapena: Herrera (43.31539, -1.94471). Desagertua
Dokumentazioa: 1512 “molino e la presa e açequia llamado Argallo”; 1635 Argallon; 1719 molino de Julian Mas; 1764 Argallao (errota); 1782 Floresta o Argallo; 1805 Molino o fabrica de papel; 1861 Fabrica; 1862 Fábrica de Julimasena; 1863 Fábrica de Santestéban; 1894 Fabrica Julimasene.
Oharrak: Errota.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

El caserío Fabrica estaba situado en la cabecera de Txingurri erreka, en el punto donde se encontraban las errekas que venías de Siustegi y Garbera/Buztintxulo. La construcción de la variante de Donostia a principios de los años 70 provocó su derribo.

Sobre el caserío Fabrica hay bastante documentación histórica desde el siglo XVI, aunque con otras denominaciones:

– 1512 “molino e la presa e açequia llamado Argallo”

– 1635 Argallon

– 1719 molino de Julian Mas

– 1764 Argallao (molino)

– 1782 Floresta o Argallo

– 1805 Molino o fabrica de papel

– 1861 Fabrica

– 1862 Fábrica de Julimasena

– 1863 Fábrica de Santestéban

– 1894 Fabrica Julimasene

Su historia está muy ligada al caserío Julimasene, que originalmente se llamaba Floresta.

Antxon Aguirre Sorondo en un artículo publicado en Altza Hautsa Kenduz sobre los molinos de Altza, le dedica una página al molino Argallo/Fabrika.

Del caserío solo contamos con fotografías aéreas.

En la Colección Local hay una foto de 1971 en la que ya no está el caserío, pero anterior a la construcción de la autopista hacia Behobia, y en la que se puede ver algo de su terreno.

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-31

Fábrica de Cal Hidraúlica

Kokapena: Herrera. Desagertua

Dokumentazioa: 1862.
Oharrak: Zerrendan PERUENE eta ERROTAZAR etxeen artean agertzen da.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

—

1859-01-30 Obligación hipotecaria de D. Juan José Santesteban a favor de D. José María Echeverria (propietario de Peruene) por el préstamo de diez mil quinientos reales de vellón. (AHPG-GPAH 3/2857, A: 153r-154r): “hipoteca especial y expresamente la fábrica para cal hidráulica que acaba de construir el compareciente en los pertenecidos de la Casería de Dª Ana María Lasquibar, llamada ésta Molino de Peruene [Errotazar]”

sortze data: 2016-05-31 / eguneratze data: 2025-07-31

Etxeluze, baserria

Kokapena: Herrera (43.31951, -1.93883). Desagertua

Dokumentazioa: 1703 Subimus; 1719 Zubimusu; 1764 Subimusu; 1782 Zubimusu y su casa nueba; 1805 Subimusu; 1860 Zubinsuene; 1861; 1862 Echeluce o Subimusu; 1863; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Etxeberrikosta, etxea

Kokapena: Oleta (43.32083, -1.9294)

Dokumentazioa: 1764 La casa de Martiarena; 1782 Martiarena; 1805 Echeverri; 1861 Echeberri; 1862; 1863;  1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Errotazar, baserria

Kokapena: Herrera (43.318044, -1.939462)

Dokumentazioa

  • Lehen aipamena: 1512 “molino de La Herrera”
  • Aldaerak: 1597 “molino de Gaspar del Portu” [1]; 1626 Errera; 1635 la Erreca; 1730 “molino llamado Peredo”; 1764 Molino de Peredoene; 1782 Peruenecoerrota; 1861 Erreria, Errota; 1862; 1863; 1894. Txingurriyane, Txingurri.
  • Oharra: Ikus Peruene

Erreferentziak

  • Altzako Tokiko Bilduma: Errotazar
  • [1] Murugaren Zamora, Luis: Cuadernos de extractos de los acuerdos del Ayuntamiento de San Sebastian BHESS 30 (1996) p. 486
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

Jabeak eta maizterrak

Jabeak:

  • 1693 Miguel de Peredo Herrerako Errotako jabea
  • 1699 Miguel de Peredok Josepha Antonia Peredo Liñan & Phelipe de Mugarrieta senar-emaztei Herrera errota saltzen die
  • 1730, 1746 Fco. Antonio de Mugarrieta
  • 1815 Hernaniko Agustinak komentua
  • 1815 Francisco de Goycoechea
  • 1815 Manuel de Esoain y Micaela de Aizcorreta
  • 1833 Miguel José de Lasquibar Pagola
  • 1859- Ana Maria Lasquibar
  • 1904 José Julián Zavala Lasquibar (Ana María Lasquibarren biloba)
  • 1904 Sociedad Brunet y Cía.
  • 1904 Manuel Odriozola Yrizar

Maizterrak:

  • 1761 Pedro Martiarena
  • 1844 José María Arrospide
  • 1871, 1889, 1894- Ignacio Tolarechipi Urruzmendi, izengoitiz “Txingurri”
sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-31

Casares, Casería Nueva de

Kokapena: Arriaga (43.31636, -1.92941). Desagertua

Dokumentazioa: 1805 Casería nueba de Casares.

Oharrak: Etxe hau soilik Vargasen planoan agertzen da, gutxi gorabehera geroago MATXIKAR etxea egongo den lekuan.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Casa de Carnicería, etxea

Kokapena: Altzagaina (43.31462, -1.93437). Desagertua

Harategia.

Dokumentazioa:

  • 1718-11-13: Altzako bizilagunen botere-gutuna, Andrés de Arzac eta Pedro de Zapiain epaimahaien aldekoa, 300 dukat zentsoan hartzeko, Harategi Etxea eraikitzeko, San Martzial parrokia-elizaren alde, Kontzeju-etxea eta botere-gutuna ematen duten bizilagunen ondasunak hipotekatuz.
  • 1764 Casa Carnizeria;1782; 1862; 1894.

Oharrak: 1862. urteko zerrendan Aginaga eta Txapiñene artean,  hau da, udaletxearen orubean (ikus CONCEJO).

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Bolagillene, baserria

Kokapena: Sarrueta (43.30277, -1.95296). Desagertua

Dokumentazioa: 1703 Poleero; 1719 la del Polero; 1764 Poleaguillerenea; 1782 Poleaguilleanea; 1861 Bolaguiñene; 1862 Bolañene; 1863 Bolañene; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 95 or.

ROQUERO USSIA, Mª ROSARIO: “Pleito seguido entre la población de Alza y el Ayuntamiento de San Sebastián sobre el cierre de dos tabernas (1828-1829)”  In: Hautsa Kenduz  VII (2003), 157-171 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Berakullenea, baserria

Kokapena: Ezezaguna. Desagertua

Dokumentazioa: 1719 Bereculla y Candelamar; 1764 Bercullene; 1782.
Oharrak: Kokapen ezezaguna, “Partido de Arriaga” zerrendan zegoen, behar bada Arraskene ondoan.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Bentabea, baserria

Kokapena: Herrera (43.32134, -1.93938). Desagertua

Dokumentazioa: 1703 Venta; 1719 Venta de Herrera; 1764 Venta de abaxo; 1782 Benta de abajo; 1805; 1862 Venta-bia o Herreria; 1863 Venta-béa; 1894.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Aiete, baserria

Kokapena: Arriaga (43.31595, -1.9259). Desagertua

Dokumentazioa: 1465 Fayet; 1620; 1626 Ayet; 1635 Ayet; 1764; 1782; 1805.
Oharrak: XVI. mendean ez daukagu etxearen daturik, baina bai abizena daramaten altzatarrena: 1523 Miguel Sanchez de Fayete; 1553 Juanes de Fayete; 1555 Juanes Ayet; 1568 Martin de Faiet, “podabin”.

LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 63, 95 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 23, 26 orr.

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30

Arrieta, baserria

Kokapena: Sarrueta (43.30386, -1.95397)

 

 

 

Dokumentazioa

 

  • Etxearen lehen aipamena: 1761 Arrieta de yuso.
  • Izenaren aldaerak:1764 Arrietaberri; 1782 Arrieta

 

Deskribapena

Lehen karlistaldian erre zuten eta hondatua jarraitu zuen XIX. mende amaiera arte gutxienez.

 

Erreferentziak

 

 

 

sortze data: 2016-05-30 / eguneratze data: 2025-07-30