Archivo del Autor: Malobra

PELLIZAR. Puente

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 54 or.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

Zapiain, caserío

Ubicación: Sarrueta (43.29009, -1.95124)

Zapiain es un linaje afincado en Altza desde al menos el siglo XVI y ha tenido un protagonismo significativo junto a los Arzak, Casares, Aduriz, Berra y otros en la vida política y religiosa altzatarra.

La casa solar de los Zapiain se encuentra en Sarrueta, cerca del límite con el municipio de Astigarraga, entre el río Urumea y la carretera.

C201a-018

Foto: Joxerra, 1987

El actual caserío Zapiain no tiene un valor arquitectónico reseñable, pero sobrevive a la presión urbanística como testigo del solar originario del linaje.

La primera referencia que tenemos del apellido Zapiain en Altza es de 1523 (Juanes de Çapiain) y de la casa en 1620. Lope de Isasti en la relación de casas solares de Gipuzkoa que hizo en 1625, situaba erróneamente la casa solar Zapiain en Astigarraga.

Zapiain en la documentación: 1523 Juanes de Çapiain; 1620; 1626 Çapiain; 1635 Capiayn; 1645; 1719; 1764 Zapiain; Zapiain iuso; 1782; 1861 Zapin; 1863 Zapin; 1862 Zapin (2); 1894 Zapin. En América, Sapiaín (Luis de Sapiaín, 1714, Copiapó, Atacama, Chile).

Referencias:

  • La casa y apellido Zapiain en la Colección Local de Altza aquí.
  • Lope de Isastik 1625. urtean ZAPIAIN oinetxea Astigarragan kokatzen du (ISASTI, op. cit., 96. or.).
  • LANDA IJURKO, Iñigo: “Altzako etxeak eta baserriak dokumentuetan”, In: Altza, Hautsa Kenduz XII (2013), 21-67 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida cotidiana en Altza en los siglos XVII y XVIII. Artiga Bilduma 2. Altzako Historia Mintegia (1997), 16, 20, 44, 95 orr.
  • ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 83,84 orr.
  • ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996), 26 or.
sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 31-07-2025

SASUATEGUI. Riachuelo

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 83,84 orr.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

Berrabea, caserío

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 42,53,56 orr.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 30-07-2025

BERRABIA. Plazoleta

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 42 or.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

Garrostegi, caserío

Disculpa, pero esta entrada está disponible sólo en Euskera.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 30-07-2025

MARTIRIKORENA. Fábrica

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 29 or.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

ILLURGITA

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 27 or.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

ATEGORRIETA, PUERTAS COLORADAS. Barrio

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 20,29,51,53, 61,62,73 orr.

ZAPIRAIN, David; MORA, Juan Carlos: Altza: De los cubilares al Concejo. Formación y características del régimen jurídico-político altzatarra. Artiga Bilduma 1. Altzako Historia Mintegia (1996),16 or.

sortze data: 27-11-2012 / eguneratze data: 04-12-2012

HENRY GARNIER Y CIA. Destilería

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 153) 102

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 22-06-2015

EGUIA. Teniente alcalde

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 168) 112 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

AZALDEGUI. Teniente alcalde

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 168) 112 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

VIUDA DE LONDAIZ Y MERCADER. Fábrica de petróleo

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 48,54) 39,40 orr.

Garbuno Arizmendi, Cesárea. Rentería (Guipúzcoa), 25.II.1846 – San Sebastián (Guipúzcoa), 26.I.1933. Empresaria.

http://dbe.rah.es/biografias/136661/cesarea-garbuno

Cesárea Garbuno provenía de una familia acomodada del valle de Oyarzun y poseía numerosas fincas y caseríos, por lo que sus ingresos estaban ligados a las rentas de la tierra. No obstante, el abuelo de Cesárea ya fue adjudicatario de una ferrería en un afluente del Urumea y del matadero de Rentería. Fue también alcalde de esa ciudad en dos ocasiones.

Cesárea Garbuno contrajo matrimonio con Ramón Londaiz en 1863. Los Londaiz eran comerciantes y poseían una de las empresas textiles más importantes de España en aquella época. Es muy probable que la familia de Cesárea Garbuno no viera con buenos ojos el matrimonio de Cesárea porque los familiares de su marido, aunque en excelente posición económica, tenían que trabajar en la dirección de una fábrica para vivir. Es sintomático que, tras la muerte de su marido, ella no firmara con su apellido familiar sino como viuda de Londaiz. De ello puede inferirse un distanciamiento con sus familiares.

Muy poco antes de su fallecimiento en 1881, Ramón Londaiz comprendió que el alumbrado público iba a requerir un suministro sostenido de carburante y que existiría un gran mercado por el crecimiento de las ciudades. Formó entonces una sociedad con otros tres empresarios, cuyo objeto social era la venta de petróleo, carbón mineral y grano.

Al hacerse cargo de los negocios de su marido, Cesárea Garbuno creó con uno de los socios de este, en 1883, una empresa que se emplazó físicamente en Pasajes, al fondo de la ría de Molinao, que iba a dedicarse a la “compra, refinación, expedición y venta de petróleo y cualesquiera aceites minerales” con capital social de un millón de pesetas.  Se denominó “Luciano Mercader y viuda de Londaiz” y fue la primera refinería de España.

En los últimos años del siglo XIX el refino del petróleo se realizaba para obtener parafina, que servía como combustible para el alumbrado, a partir del petróleo crudo. La gasolina era un subproducto que no tenía ninguna utilidad y era desechada. Fue a partir de 1897 con el desarrollo de los motores de combustión y explosión cuando se empezaron a utilizar gasolinas y gasóleos como combustible de motores al desarrollarse un nuevo concepto del transporte terrestre.

Para poderse aprovisionar de materia prima en los Estados Unidos, Luciano Mercader y Cesárea Garbuno adquirieron en 1893 un petrolero que fue bautizado con el nombre de San Ignacio de Loyola. Fue el primer petrolero español. En 1897 explotó en el puerto de Pasajes pero pudo ser reflotado. El barco desapareció en el Atlántico en 1912 cuando se dirigía a Filadelfia para recargar petróleo crudo.

En 1914, tras el fallecimiento de Luciano Mercader, la empresa pasó a llamarse “Viuda de Londaiz y sobrinos de L. Mercader”. Durante la dictadura de Primo de Rivera, con la creación del monopolio de petróleos, tuvo que integrarse en la Compañía Arrendataria del Monopolio del Petróleo, S.A. (CAMPSA) y pasó a dedicarse solamente a la distribución de productos petrolíferos.

Para diversificar sus negocios, Cesárea Garbuno se dedicó también a la producción harinera y fue una accionista importante de Papelera Española.

La buena marcha de sus empresas le permitió adquirir una villa en San Sebastián, en la zona de Miraconcha, con impresionantes vistas a la bahía. El palacete se denominó Villa Londaiz. Murió, muy anciana, en 1933.

Fuentes y bibl: Archivo de José Manuel Gaytán de Ayala.

D. Horcajo Calixto y J. J. Fernández Beobide, Villas de San Sebastián: villas donostiarras de la Belle Époque con historia, San Sebastián, L. Horcajo, 2016; S. Asensio, D. Horcajo Calixto y J. J. Fernández Beobide, “Cesárea Garbuno. Una empresaria del refinado de petróleo en el siglo XIX”, en VV.AA. Mujeres emprendedoras entre los siglos XVI y XIX. Ministerio de Economía, Industria y Competitividad y Ministerio de Sanidad, Servicios Sociales e Igualdad. Madrid, 2017, págs. 135-141.

Santiago Asensio

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 25-08-2020

SANTA CRUZ. Mina de hierro

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 169) 112 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

SANTA RUFINA. Mina de hierro

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 169) 112 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

LA ESPERANZA. Mina de hierro

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 169) 113 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

ARISTIARTE, Ramón. Alcalde

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 174) 116 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

UN SUSCRITOR DE ANCHO. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 96) 65 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

MUSICA DE CHUECA. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 136) 90 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

SECO, Agustín. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 176) 118 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

CALEI CALE. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 164) 111 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

OMAR CELIN. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 154) 104 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

ECHEGARAY, Bonifacio. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 142) 95 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

AMIEL. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 143) 96 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

BERALDI. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 140) 93 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

LOPEZ ALEN, Francisco. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 137,140) 91,92,93 orr.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

ALEJO. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 6) 13 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

DE LAFFITTE, Alfredo. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 19) 24 or.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

CAMARA AMUNARRIZ, Pablo. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 76,77,78) 51,52,53 orr.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

EL CORRESPONSAL. Cronista

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 33,74,77,79,89, 98, 113, 116,128,134) 33,49,53,56,63,68,76,78,84,88 orr.

sortze data: 23-11-2012 / eguneratze data: 23-11-2012

UNION VASCONGADA. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 106,109,112, 114, 115, 122, 123,125,126,127,131,133,139,142,143,145,146,151,154,157,167,171,172,173,174,175, 176, 177, 179) 70,74,75,76,77,82,83,85,86,92,93,95,96,97,100,103, 107,112, 113, 114, 115, 116,118,120 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 26,27 or.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

LA LIBERTAD. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 59,64,83,88,89,105 ,107,129, 132) 43,44,58,60,68,69,71,84,85 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 25,76 orr.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

EL GUIPUZCOANO. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 58,61,63,72,78, 80, 81, 85, 86, 87, 90,91,92,93,94,95, 100,101,102,103,104,111,117,118) 42,43,44,47,53,56,59, 63,64, 69,75,78 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 27 or.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

EL FUERISTA. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 53,62,71,75, 97, 124, 130, 138,148,150,158,159,160,161, 162,163,165,166,168,170) 40,44,47,49,66, 83,84, 92, 98, 100,108,109,111,112,113 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 24 or.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

LA VOZ DE GUIPUZCOA. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 36,41,43,50,51, 57, 60, 65, 66,67,68,69,70,73,74,76, 77, 79, 82,84,89, 96,98, 108,110,113,116,119,120,121, 128, 134, 135, 136,137,140,141, 144, 147, 149, 152,153, 155,156,164,169,178) 34,36, 37, 39, 42, 43, 45,46,47,48,49,51, 56,57,59, 61,64,66, 72,74,76,77, 81,82,83,87,88,89, 90,92, 93, 96, 97,98,101,102,104,105, 110,112,119 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 24,25,42,76 orr.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

EL ECO DE SAN SEBASTIAN. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 29,32,35,39,42,45,46, 48, 52,54,55,56) 28,30,34,36,37,38,39,40,42 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 19, 20 orr.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

EL URUMEA. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 4.,6,7,8,9,10, 12, 13, 14, 17,18,19,21,23,26,27,28,30,33) 12,13,14,15,17,20,22,25,27,28,30,31 orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 19 or.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012

DIARIO DE SAN SEBASTIAN. Periódico

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 1,2,3,5,11,15,16,20, 22,24,25,31,34,37,38,44,47,49) 11,12,13,17,24,25,26,27,30,33,34,36,37,38,39 orr.

sortze data: 22-11-2012 / eguneratze data: 22-11-2012

ANTXO, ANCHO. Barrio

ALTZAKO HISTORIA MINTEGIA: Altza XIX. mendeko kroniketan. Altza en la prensa del siglo XIX. Artiga Bilduma 6. Altzako Historia Mintegia (2008), (K 12,27,41,43,54,62,64, 65,66,73,74,75,76,77,78,79,83,88,89,96,97,98,99,105,106,112,113,116,128,129,142,156,162,165, 171,176) 15,28,36,37,40,43,44,45,46, 48, 49,50,52,53,54,56,58,59,60, 61,62,64, 65,66,67,68,69,70,75,76,77,83,84,94,105,109,111,113,117,118  orr.

ROQUERO USSIA, Mª Rosario: La vida de Altza a través de sus actas municipales (1843-1900). Artiga Bilduma 5. Altzako Historia Mintegia (2002), 14,17, 18, 19, 22, 24, 25, 26, 40,41,42,51,53, 54,56, 58,59, 61,66, 73,76,80,83,84,89 orr.

sortze data: 19-11-2012 / eguneratze data: 27-11-2012